6 lần loài người suýt tuyệt chủng là chưa chính xác, mà chỉ có 5 lần đại tuyệt chủng, có nghĩa 75% chủng loài sẽ biến mất vĩnh viễn trong suốt 4 tỉ năm qua, gồm:
1. Tuyệt chủng Ordovic – Silur xảy ra cách đây 440-450 triệu năm
Trong khoảng 447 triệu năm đến 443 triệu năm trước, hai đợt tuyệt chủng riêng biệt cách nhau 4 triệu năm đã diễn ra. Sự kiện tuyệt chủng này chỉ xếp sau Sự kiện tuyệt chủng kỷ Permi-kỷ Trias, và khi chúng xảy ra cho tất cả sự sống trong biển và đại dương đã được phát hiện.
Hơn 60% động vật không xương sống ở biển đã chết bao gồm 2/3 tất cả các họ brachiopoda và bryozoan. Brachiopoda, bivalve, echinoderm, bryozoan và san hô đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Nguyên nhân của sự tuyệt chủng là sự chuyển động của Gondwana vào vùng cực nam, làm khí hậu Trái Đất lạnh đi, hình thành băng hà và sự hạ thấp mực nước biển.
Sự hạ thấp mực nước biển đã xoá sổ các môi trường sống của các nhóm trên thềm lục địa.
Bằng chứng về băng hà được phát hiện trong các trầm tích ở sa mạc Sahara. Kết hợp giữa sự hạ thấp mực nước biển và tác động lạnh của băng hà có thể đã tạo ra sự tuyệt chủng hàng loạt vào kỷ Ordovic.
2. Tuyệt chủng Devon bắt đầu cách đây khoảng 360 triệu năm và có bằng chứng khảo cổ cho thấy đây là cuộc tuyệt chủng liên hoàn kéo dài đến 20 triệu năm;
Sự kiện tuyệt chủng Devon muộn, xảy ra khoảng 359 triệu năm về trước. Điều đáng chú ý là “thủ phạm” gây ra sự kiện này không đến từ Hệ Mặt trời.
Nhóm các nhà vật lý thiên văn ở ĐH Illinois Urbana-Champaign cho rằng, “thủ phạm” gây ra tuyệt chủng Devon muộn có thể là ngôi sao đang chết, nổ tung trong một thiên hà xa xôi. Đây là một thuyết mới, có thể mở ra góc nhìn mới đối với sự kiện tuyệt chủng Devon muộn.
Trong quá khứ, một số sự kiện tuyệt chủng các loài chỉ do các yếu tố trên Trái đất gây ra, chẳng hạn như các vụ phun trào núi lửa. Có thể xảy ra trường hợp “thủ phạm” là tiểu hành tinh. Thế nhưng mối đe dọa từ vũ trụ có thể đến từ nhiều nơi.
Nhóm nghiên cứu đã khảo sát khả năng sự sụt giảm nồng độ ozone trùng khớp với sự tuyệt chủng Devon muộn không phải là kết quả của phun trào núi lửa hoặc nóng lên toàn cầu. Thay vào đó, thảm họa đa dạng sinh học có thể do các nguồn vật lý thiên văn gây ra.
Bức xạ từ một siêu tân tinh ở cách chúng ta khoảng 65 năm ánh sáng có thể là nguyên nhân khởi đầu sự kiện tuyệt chủng Devon muộn trên hành tinh của chúng ta.
Đây là lần đầu tiên, các nhà khoa học đưa ra kết luận liên quan đến tuyệt chủng như vậy. Từ lâu, các nhà khoa học đã xem xét những hậu quả tiềm tàng gây tuyệt chủng từ các siêu tân tinh ở gần Trái đất. Quan điểm cho rằng siêu tân tinh có thể gây ra tuyệt chủng bắt đầu xuất hiện từ những năm 50 thế kỷ trước. Cách đây chưa lâu, các nhà khoa học lại tranh luận về “khoảng cách gây chết chóc” của những sự kiện này – đó là khoảng cách 25 – 50 triệu năm ánh sáng.
Nhóm đưa ra gợi ý rằng, các ngôi sao bùng nổ ở khoảng cách xa có thể có ảnh hưởng nguy hiểm đến sự sống trên Trái đất. “Các siêu tân tinh có thể là nguồn trực tiếp phát ra các photon i-on hóa, các bức xạ UV, gamma và roentgen.
Vụ nổ siêu tân tinh có thể tạo ra xung chấn, thúc đẩy các hạt bay đi nhanh hơn. Bằng cách này, các siêu tân tinh tạo ra bức xạ vũ trụ, tức là các hạt nhân nguyên tử được tăng tốc mạnh. Các hạt mang điện có thể đã ghé thăm Trái đất trong khoảng 100.000 năm” – nhà khoa học Fields cho biết.
Bức xạ vũ trụ có thể đủ mạnh để làm suy kiệt tầng ozone và gây ra phơi nhiễm bức xạ lâu dài đối với các dạng sống bên trong sinh quyển Trái đất. Điều này trùng khớp với các chứng cớ suy giảm đa dạng sinh học giữa kỷ Devon.
Quan điểm cho rằng vụ nổ siêu tân tinh gây ra sự kiện tuyệt chủng Devon muộn mới chỉ là giả thuyết. Chưa có bất kỳ chứng cớ nào có thể khẳng định điều này.
3. Tuyệt chủng Permi – Trias là sự kiện tuyệt chủng khủng khiếp nhất trong lịch sử khi đã tuyệt diệt phần lớn sinh vật trên Trái đất, thiết lập lại gần như toàn bộ hệ thống sinh giới;
Khoảng 252 triệu năm trước, Trái Đất đã trải qua sự tàn phá thảm khốc đến mức quét sạch gần như toàn bộ sự sống trên hành tinh.
70% tất cả các loài động vật có xương sống trên cạn đã bị giết chết và 96% tất cả các loài sinh vật biển, bao gồm cả bọ ba thuỳ nổi tiếng trước đó đã sống sót qua hai sự kiện tuyệt chủng hàng loạt khác.
Nó được gọi là Sự kiện tuyệt chủng Kỷ Permi-Trias và theo như chúng ta biết, đó là sự kiện thảm khốc nhất trong lịch sử Trái Đất.
Trước đó, từ lâu các nhà khoa học vẫn chấp nhận một quan điểm cho rằng biến đổi khí hậu là nguyên nhân. Cụ thể hơn là hoạt động núi lửa ở Siberia đã phun ra rất nhiều vật chất vào bầu khí quyển, nó bao bọc thế giới trong một lớp tro bụi trong một triệu năm, đồng thời ngăn chặn ánh sáng mặt trời, làm loãng tầng ozone, giảm mưa axit và tăng nhiệt độ.
Tuy nhiên, bây giờ các nhà khoa học đã chứng minh những gì đã xóa sạch sinh vật biển thực tế là do nhiệt độ tăng nhanh làm tăng quá trình trao đổi chất của các sinh vật đại dương, làm tăng nhu cầu oxy của chúng. Chính vì vậy có thể nói các loài vật đã bị nghẹt thở theo nghĩa đen.
4. Tuyệt chủng Trias – Jura là cuộc tuyệt chủng đánh dấu ranh giới giữa kỷ Trias và kỷ Jura, xảy ra cách đây 199,6 triệu năm;
Đây là cuộc tuyệt chủng đánh dấu ranh giới giữa kỷ Trias và kỷ Jura, xảy ra cách đây 199,6 triệu năm. Cuộc Đại Tuyệt chủng này có tác động sâu sắc đến đời sống sinh vật trên đất liền và trong lòng đại dương.
Nhiều loài động vật có xương sống trong đại dương và bò sát biển đã biến mất, ngoại trừ thằn lằn cá, thằn lằn chân chèo. Các động vật không xương như ngành tay cuốn, ngành thân mềm, lớp lưỡng cư và đặc biệt là bò sát phụ lớp thằn lằn cổ (trừ khủng long) ở đất liền cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Khoảng 23% số họ, 48% số chi đã bị tuyệt chủng.
Người ta vẫn chưa chắc điều gì đã gây ra sự kiện tuyệt chủng cuối kỷ Tam Điệp. Các nhà khoa học dự đoán, một hiện tượng phun trào núi lửa lớn đã xảy ra. Tuy nhiên gần đây, các nghiên cứu đã chỉ ra khá chính xác khoảng thời gian cuộc tuyệt chủng diễn ra và vụ va chạm của sao băng tạo nên hồ Manicouagan (Canada). Bằng chứng này chứng minh, có thể chính vụ va chạm là nguyên nhân trực tiếp khơi mào cuộc tuyệt chủng này.
Sự kiện tuyệt chủng đã loại bỏ nhiều loài động vật lớn trên Trái đất, tạo điều kiện cho khủng long thống trị hành tinh suốt kỷ Jura và kỷ Phấn Trắng (Creta). Khủng long làm chủ toàn bộ mặt đất, trong khi đó các vùng nước ngọt là địa phận của tổ tiên loài cá sấu ngày nay (thuộc lớp phụ thằn lằn), nhóm thằn lằn cổ rắn và thằn lằn cá trở thành bá vương biển cả.
Tuy nhiên, khi thời đại của bò sát đang vô cùng thịnh vượng thì Trái đất gặp thảm họa tiếp theo – cuộc đại tuyệt chủng Creta – Paleogen.
5. Tuyệt chủng Creta – Paleogen xảy ra vào cuối kỷ Creta cách đây khoảng 66,5 triệu năm, đánh dấu sự kết thúc của Đại Trung sinh và bắt đầu Đại Tân sinh bằng kỷ Paleogen.
Sự kiện tuyệt chủng này xảy ra vào cuối kỷ Creta cách đây khoảng 66,5 triệu năm, đánh dấu sự kết thúc của Đại Trung sinh và bắt đầu Đại Tân sinh bằng kỷ Paleogen. Khoảng 17% số họ, 50% số chi và 75% số loài đã bị tuyệt chủng sau biến cố này.
Dựa trên các bằng chứng khảo cổ được tích lũy qua quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đưa ra giả thuyết rằng, sự kiện tuyệt chủng này là do một hoặc nhiều thảm họa đồng thời gây ra, như sự tác động mạnh mẽ của các thiên thạch (tạo nên các hố Chicxulub ở Mexico, Boltysh ở Ukraina) hoặc do mực nước biển tụt xuống, núi lửa phun trào mạnh mẽ tạo ra hiện tượng “bẫy Deccan” tàn phá nghiêm trọng sinh quyển Trái đất.
Các sự kiện địa chất đó đã làm giảm lượng ánh sáng và mức độ quang hợp, dẫn đến sự phá hủy hệ sinh thái Trái đất trên quy mô lớn. Khí hậu khô hơn, chuỗi thức ăn cũng bị phá vỡ.
Khủng long là loài động vật có xương sống bị ảnh hưởng đầu tiên khi môi trường thay đổi, sự đa dạng loài giảm đáng kể. Cùng với đó, một số loài thực vật, động vật không xương sống cũng biến mất trên Trái đất, tạo điều kiện cho lớp thú phát triển và dần chiếm ưu thế.
Cuộc tuyệt chủng kỷ Creta – Paleogen mang tính chất không đồng đều. Có những sinh vật bị tuyệt chủng hoàn toàn, một số khác chịu ảnh hưởng nặng nề, số còn lại hầu như không chịu tác động đáng kể nào.
Liệu có xuất hiện một cuộc Đại Tuyệt chủng thứ 6?
Tất cả các cuộc tuyệt chủng trong lịch sử đều do thiên nhiên gây ra, diễn ra có tính chu kỳ. Mỗi sự sụp đổ đồng thời mở ra một kỷ nguyên mới, tạo điều kiện phát triển cho nhiều sinh vật có sức sống mạnh mẽ. Câu hỏi được các nhà khoa học đặt ra là, liệu cuộc Đại Tuyệt chủng thứ 6 có xuất hiện?
Và thực tế, nó đang có dấu hiệu manh nha bắt đầu… Lần này không phải do thiên nhiên nữa, mà chính con người đang tiến hành cuộc “tự sát”. Sẽ không phải là núi lửa phun trào, thiên thạch va chạm, mực nước biển thay đổi đột ngột, mà là ô nhiễm môi trường, suy thoái sinh cảnh, mất cân bằng sinh thái, biến đổi khí hậu…
Tốc độ tuyệt chủng hiện nay nhanh gấp 4.000 lần thời kì khủng long, mọi tác động của con người đều để lại hậu quả nặng nề cho thiên nhiên, khó có thể phục hồi lại. Việc khai thác quá mức các nguồn tài nguyên mà không bảo tồn, gìn giữ đã làm mất dần đi sự sống của toàn bộ sinh giới.
Các nhà khoa học dự đoán, nếu tình hình vẫn tiếp tục tiếp diễn, chưa đầy một thế kỷ nữa, cuộc tuyệt chủng hàng loạt sẽ chính thức bắt đầu, con người rồi sẽ chịu chung số phận với những loài khủng long. Nhưng liệu, sau cuộc tuyệt chủng đó, con người có may mắn sống sót và sự sống được khôi phục lại hay không?
