Alexander Đại đế là ai? Ông là một nhà cai trị người Macedonia cổ đại (Hy Lạp) và là một trong những người có tư duy quân sự vĩ đại nhất trong lịch sử, người đã trở thành Vua của Macedonia và Ba Tư, thành lập đế chế lớn nhất mà thế giới cổ đại từng thấy.
Cuốn hút nhưng tàn nhẫn, lỗi lạc nhưng đói khát quyền lực, ngoại giao tài năng nhưng khát máu, Alexander đã truyền cảm hứng cho những người lính sẵn sàng theo ông bất cứ nơi nào và, nếu cần, sẽ chết vì ông.
Mặc dù Alexander Đại đế đã chết trước khi thực hiện ước mơ hợp nhất một vương quốc mới, nhưng ảnh hưởng của ông đối với văn hóa Hy Lạp và châu Á rất sâu sắc, nó đã truyền cảm hứng cho một kỷ nguyên lịch sử mới của Thời kỳ Hy Lạp.
Alexander Đại đế đến từ đâu?
Alexander III được sinh ra ở Pella, Macedonia, vào năm 356 B.C (trước Công nguyên), là con của vua Philip II và nữ hoàng Olympias. Có truyền thuyết rằng cha ông không ai khác chính là thần Zeus, người cai trị các vị thần Hy Lạp.
Philip II là một quân vương ấn tượng theo cách riêng của mình. Ông đã biến người Macedonia (một khu vực ở phía bắc của bán đảo Hy Lạp) thành một lực lượng tin cậy, và ông mơ tưởng về việc chinh phục Đế chế Ba Tư rộng lớn.
Chú ngựa Bucephalus
Năm 12 tuổi, Alexander đã thể hiện sự can đảm ấn tượng khi thuần hóa được chú ngựa hoang Bucephalus, một con ngựa to lớn rất dữ tợn. Con ngựa đã trở thành bạn đồng hành chiến đấu trong phần lớn cuộc đời Alexander.
Khi Alexander 13 tuổi, Philip đã gọi nhà triết học vĩ đại Aristotle dạy kèm cho con trai mình. Aristotle là người khơi dậy niềm đam mê và ham hiểu biết của Alexander về văn học, khoa học, y học và triết học.
Alexander mới 16 tuổi khi vua cha Philip đi chiến đấu với thành phố cổ đại Hy Lạp là Byzantium. Alexander được giao trọng trách gánh trách nhiệm ở Macedonia. Vào năm 338 B.C., Alexander đã có cơ hội chứng minh giá trị quân sự của mình khi lãnh đạo một đội kỵ binh chống lại Sacred Band of Thebes, một đội quân đồng tính nam bất khả chiến bại, trong trận Chaeronea.
Sacred Band of Thebes là một đội quân nhỏ những cực kỳ tinh nhuệ gồm 300 chiến binh thành Thebes đã khuấy đảo chiến trường Hy Lạp cổ đại suốt 50 năm.
Những tư liệu lịch sử đầu tiên về đội quân đồng tính thành Thebes được ghi lại từ năm 378 trước Công nguyên, thời điểm người Boeotian trục xuất người Sparta khỏi thành Thebes. Nhiều người tin vua Gorgidas đã chọn các cặp đôi đôi đồng tính gồm một người đàn ông trưởng thành (người yêu) và một thiếu niên (người được yêu). Khoảng cách tuổi tác hai người không ngăn cản tình yêu giữa họ: theo nghiên cứu, các chiến binh bắt đầu được gọi vào quân ngũ lúc 20-21 tuổi và ra quân ở tuổi ngoài 30. Họ thề bảo vệ người yêu cho đến lúc chết và đây được cho là lý do bất khả chiến bại của đội quân này.
Sacred Band of Thebes bất bại cho đến khi bị Alexander, hoàng tử xứ Macedonia vừa 16 tuổi dẫn đầu binh lính đánh thẳng vào nơi có quân thành Thebes trấn giữ. Xác chết chất thành đống. Sau trận chiến, vua Philip đi thị sát hiện trường, dừng lại tại nơi ba trăm chiến binh ngã đã phải đụng độ những chiến binh thiết giáp mạnh nhất của Macedonia và không một ai sống sót. Philip ngạc nhiên trước cảnh tượng ấy. Biết đây là đội quân của những người đồng tính nam yêu nhau, ông khóc và nói họ đã phải chịu một kết cục bi thảm.
Alexander trở thành vua
Năm 336 trước Công nguyên, cha Alexander Alexander bị ám sát. Mới 20 tuổi, Alexander đã hạ các đối thủ của mình để lên ngôi hoàng đế Macedonia. Ông cũng dập tắt các cuộc nổi loạn để giành độc lập ở miền bắc Hy Lạp. Sau khi dọn dẹp nơi quê nhà, Alexander bắt đầu cuộc viễn chinh như vua cha trước đây với khát khao tiếp tục thống trị thế giới.
Alexander bổ nhiệm tướng Antipater làm nhiếp chính và dẫn đầu đoàn quân tiến về Ba Tư. Họ băng qua Hellespont, một eo biển hẹp giữa biển Aegean (vùng biển đệm nằm giữa hai xứ Hy Lạp (Greece) và Thổ Nhĩ Kỳ) và biển Marmara (là một biển nội địa, nằm hoàn toàn trong biên giới Thổ Nhĩ Kỳ, là biển tiếp nối giữa biển Đen và biển Aegea), và đã phải đối mặt với lực lượng Ba Tư và Hy Lạp tại sông Granicus. Chiến thắng đã thuộc về Alexander và người Macedonia.
Alexander sau đó đi về phía nam và chiếm được thành phố Sardes một cách dễ dàng. Nhưng quân đội của ông gặp phải sự kháng cự ở các thành phố Miletus, Mylasa và Halicarnassus. Bị bao vây nhưng chưa bị đánh bại, Halicarnassus đã cầm cự đủ lâu để vua Darius III, vị vua Ba Tư mới nhất, thiết lập được một đội quân đủ mạnh.
Nút thắt Gordian
Từ Halicanassus, Alexander đi về phía bắc đến Gordium, quê hương của nút thắt Gordian huyền thoại, một nhóm các nút thắt buộc cỗ xe nổi tiếng của Gordia vào bàn thờ trong đền thờ thần Zeus. Truyền thuyết kể rằng bất cứ ai tháo gỡ nút thắt sẽ chinh phục toàn bộ châu Á, châu Âu.Alexander đã thực hiện thử thách nhưng không thể tháo gỡ nút thắt bằng tay. Ông ta rút ngay kiếm và cắt phăng nút thắt, tuyên bố mình chiến thắng.
Ý nghĩa của hành động rút kiếm chặt nút thắt của Alexander có thể bắt đầu chỉ đơn giản là “nếu ta không làm được cũng đừng hòng có ai làm được”. Tuy nhiên, điều đó đã đưa đến một lời giải tuyệt vời, cho đến nay chúng ta vẫn còn phải học để chặt phăng nhưng vòng nhân quả vô tích sự kéo giãn bên này thì thít chặt bên kia.
Trận chiến Issus
Vào năm 333 trước Công nguyên, Alexander và quân lính đã chạm trán một đội quân Ba Tư khổng lồ do vua Darius III lãnh đạo gần thị trấn Issus ở miền nam Thổ Nhĩ Kỳ. Lực lượng của vua Darius III áp đảo quân của Alexander về số lượng, nhưng lại thiếu kinh nghiệm, lại không có quyết tâm trả thù và giành chiếm sự giàu có của Ba Tư – thứ phần lớn là do cướp bóc.
Khi rõ ràng Alexander sẽ chiến thắng trận chiến, Darius đã bỏ trốn cùng với tàn quân, bỏ lại cả vợ và gia đình. Mẹ của ông, Sisygambis, vì quá tức giận và buồn đã từ ông ta và nhận luôn Alexander làm con trai.
Đến lúc này thì rõ ràng Alexander là một nhà lãnh đạo quân sự sắc sảo, tàn nhẫn và tài giỏi trong thực tế. Trong đời ông chưa bao giờ thua trong một trận chiến.Trận chiến TyreTiếp theo, Alexander tiếp quản các thành phố Phoenician của Marathus và Aradus. Ông từ chối lời cầu hoà của Darius và chiếm tiếp thị trấn Byblos và Sidon.
Sau đó, ông đã bao vây đến hòn đảo Tyre – khi này được cố thủ nghiêm ngặt để ngăn Alexander – vào tháng 1/332 trước Công nguyên. Nhưng Alexander không có hải quân, trong khi Tyre là một hòn đảo tứ bề là nước với bức tường thành cao đến 40m. (!)
Alexander Đại đế đã cho binh lính dùng gỗ và đá làm một con đường nối hòn đảo với đất liền để bao vây và công phá tường thành của Tyre. Tất cả đều diễn ra tốt đẹp cho đến khi họ đến trong tầm ngắm của người Tyre. Một lần nữa, lực lượng Tyre ngăn cản Alexander cố gắng cản trở bước tiến của Alexander. Ông nhận ra mình cần một lực lượng hải quân mạnh để xuyên thủng hàng phòng ngự của họ.
Ông đã tập hợp được một hạm đội lớn, sau cuộc vây hãm kéo dài 7 tháng, cuối cùng đã phá vỡ bức tường thành phố vào tháng 7 năm 332 B.C. và xử tử hàng ngàn người Tyre vì dám thách thức mình; nhiều người khác bị bán làm nô lệ.
Alexander vào Ai Cập
Sau khi từ chối đề nghị cầu hoà nữa từ Darius, Alexander lên đường đến Ai Cập. Tuy nhiên, ông ta đã bị chặn ở tại Gaza và bị bao vây trong một thời gian dài. Sau vài tuần, ông đã chiếm được thị trấn và tiến vào Ai Cập, nơi ông thành lập thành phố cho đến giờ vẫn mang tên ông: Alexandria.
Alexander đi đến sa mạc để tham khảo ý kiến của người đưa tin của thần Ammon, một vị thần được cho là thần bảo hộ và là vua của các vị thần. Có nhiều truyền thuyết về những gì đã xảy ra ở cuộc gặp này, nhưng Alexander thì không hé một lời nào. Tuy nhiên, sau đó Alexander rất vui vẻ và coi mình là con của thần Zeus, điều mà trước đó mẹ ông đã từng nói với ông.
Alexander trở thành vua Ba TưSau khi chinh phục Ai Cập, Alexander phải đối mặt với vưa Darius và đội quân khổng lồ tại Gaugamela vào tháng 10 năm 331 B.C. Sau khi chiến đấu ác liệt và tổn thất nặng nề từ cả hai phía, Darius đã chạy trốn và bị chính quân của mình ám sát. Người ta nói rằng Alexander đã rất buồn khi tìm thấy xác Darius và đưa ông ta đi chôn cất theo đúng nghi lễ hoàng gia.
Cuối cùng cũng thoát khỏi Darius, Alexander tự xưng là vua Ba Tư. Nhưng một thủ lĩnh Ba Tư khác, Bessus (cũng được cho là kẻ giết Darius), đã chiếm được ngai vàng Ba Tư. Với tính cách hiếu thắng của mình, Alexander không thể để yên cho tuyên bố lên ngôi của Bessus.
Sau khi Alexander không ngừng truy đuổi, quân Bessus đã giao Bessus cho Ptolemy, người bạn tốt của Alexander, và ông ta bị tùng xẻo đến chết. Alexander có toàn quyền kiểm soát Ba Tư.
Phong tục Proskynesis
Để có được sự tín nhiệm của người Ba Tư, Alexander đã tiếp nhận nhiều phong tục Ba Tư. Ông ta bắt đầu ăn mặc như một người Ba Tư và chấp nhận thực hành proskynesis, một cách hôn tay tượng trưng mà người Ba Tư thường làm để tỏ lòng kính trọng với những người có địa vị xã hội cao hơn, nhưng phong tục này không được người Hy Lạp chấp thuận.
Những người Hy Lạp cho là cử chỉ này được dành riêng cho các thần linh và tin rằng Đại Đế Alexandros III tự thần thánh hóa chính ông bằng cách yêu cầu cử chỉ đó. Điều này đã làm giảm sút đáng kể sự yêu quý của những người Hy Lạp đối với vị vua trẻ tuổi. Một số âm mưu sát hại ông. Alexander ra lệnh tử hình một trong những vị tướng đáng kính nhất của mình, Parmerio, vào năm 330 B.C., sau khi con trai của Parmerio, Philotas bị kết án vì âm mưu ám sát Alexander (và cũng bị giết).
Alexander giết chết tướng Cleitus
Vào năm 328 B.C., Cleitus, một vị tướng và bạn thân khác của Alexander, cũng gặp một kết cục bạo lực. Chán ngấy với tính cách giống người Ba Tư mới của Alexander, Cleitus trong lúc say xỉn liên tục lăng mạ Alexander và hạ thấp chiến tích của nhà vua.
Bị đẩy đi quá xa, Alexander đã giết Cleitus bằng một ngọn giáo, một hành động bạo lực tự phát khiến ông ta sau đó vô cùng đau khổ. Một số nhà sử học tin rằng Alexander đã giết vị tướng của mình trong cơn say rượu.
Alexander dồn quân – ước tính khoảng 41.000 hoặc 46.000 lính – nỗ lực để chiếm được Sogdia, một khu vực của Đế quốc Ba Tư vẫn trung thành với Bessus. Người Sogdian ẩn náu ở một pháo đài trên đỉnh núi và không chịu đầu hàng Alexander.
Là người không chấp nhận câu trả lời ‘không’, Alexander đã cử một số lính bất ngờ tấn công Sogdian, bắt hết người Sogdian vì dám chống lại, trong số đó có một cô gái tên Roxane. Alexander đã yêu Roxane ngay lập tức và cưới cô bất chấp cô là người Sogdian và từng cùng anh tham gia chống lại Alexander.
Tiến vào Ấn Độ
Vào năm 327 B.C., Alexander đã tiến quân vào bang Punjab, Ấn Độ. Một số bộ lạc đầu hàng một cách hòa bình; một số khác thì không. Vào năm 326 B.C., Alexander đã gặp vua Porus của Paurava tại sông Hydaspes.Quân đội Porus ít kinh nghiệm hơn Alexander, nhưng họ có một vũ khí bí mật: Voi. Mặc dù vậy, sau một trận chiến khốc liệt trong cơn giông bão dữ dội, Porus đã bị đánh bại.
Một sự kiện đã diễn ra tại Hydaspes đã làm Alexander đau đớn: cái chết của con ngựa yêu quý Bucephalus. Không rõ con ngựa chết vì vết thương hay vì tuổi già, nhưng Alexander đã đặt tên thành phố Bucephala theo tên con ngựa của mình.
Alexander muốn tiếp tục và cố gắng chinh phục toàn bộ Ấn Độ, nhưng những người lính đã mệt mỏi trong chiến tranh của ông đã chán nản, từ chối. Một số tướng lĩnh cận thần Alexander đã thuyết phục ông trở về Ba Tư. Vì vậy, Alexander đã dẫn quân xuôi theo sông Indus và bị thương nặng trong trận chiến với Malli.
Sau khi hồi phục, ông chia quân đội làm hai, gửi một nửa trở lại Ba Tư và một nửa đến Gedrosia, một khu vực hoang vắng phía tây sông Indus.
Một đám cưới lớn
Đầu năm 324 B.C., Alexander đến thành phố Susa ở Ba Tư. Để đoàn kết người Ba Tư và người Macedonia và tạo ra một chủng tộc mới chỉ trung thành với mình, Alexander đã ra lệnh cho nhiều sĩ quan của mình kết hôn với các công chúa Ba Tư trong một đám cưới lớn; bản thân ông cũng lấy thêm hai người vợ.
Quân đội Macedonia phẫn nộ với nỗ lực của Alexander thay đổi văn hóa của họ và nhiều người đã bị thải hồi. Nhưng với lập trường vững chắc của Alexander và việc ông thay thế các sĩ quan và quân đội Macedonia bằng Ba Tư, quân đội Macedonia đã lùi lại.
Để xoa dịu tình hình, sau đó Alexander đã trả lại danh hiệu cho họ và tổ chức một bữa tiệc hòa giải lớn.
Vào năm 323 B.C., Alexander là người đứng đầu một đế chế to lớn và đã hồi phục sau sự mất mát của người bạn Hephaestion (cũng được cho là một trong những người tình nam của Alexander Đại đế).
Khát khao vô độ đối với quyền lực tối cao thống trị thế giới, ông bắt đầu kế hoạch chinh phục Ả Rập. Nhưng ông ấy đã không bao giờ sống để thấy điều đó xảy ra.
Sau khi sống sót sau trận chiến khốc liệt, Alexander Đại đế đã chết vào tháng 6 năm 323 B.C. ở tuổi 32.
Một số nhà sử học cho rằng Alexander chết vì sốt rét hoặc các nguyên nhân tự nhiên khác; những người khác tin rằng ông ta đã bị đầu độc. Dù bằng cách nào, anh ta chưa bao giờ hé lộ về người kế nhiệm.
Cái chết của ông và sự đấu đá đẫm máu và cuộc đấu đá đẫm máu để kiểm soát đã xảy ra sau đó, ông đã làm sáng tỏ đế chế mà ông bá tước đã chiến đấu hết sức để tạo ra.Tuy nhiên, nhiều vùng đất bị chinh phục vẫn giữ được ảnh hưởng của Hy Lạp mà Alexander đã đem lại.
Một số thành phố mà ông thành lập vẫn là trung tâm văn hóa quan trọng cho đến tận ngày nay và Alexander Đại đế được tôn sùng là một trong những nhà lãnh đạo quyền lực và có ảnh hưởng nhất mà thế giới cổ đại từng tạo ra.
