Tia cực tím (UV) có trong tự nhiên như ánh sáng Mặt trời, những ngôi sao có kích thước lớn. Tuy nhiên, con người cũng có cách tạo ra tia cực tím.
Tia cực tím (tia UV) là sóng điện từ nằm trong phổ điện từ giữa ánh sáng nhìn thấy và tia X. Tia cực tím có bước sóng nằm trong dải từ (10 nm÷380 nm) tương ứng với dãy tần số 8E14 Hz÷3E16 Hz. Theo Hướng dẫn bức xạ tia cực tím của Hải quân Hoa Kỳ, dựa vào tác dụng sinh lý, tia cực tím được chia thành ba loại như sau:
- Tia UVA (400 nm÷315 nm; 3.1÷3.94eV) hay còn gọi là tia UV gần
- Tia UVB (280 nm÷315 nm; 3.94÷4.43eV) hay gọi là tia UV trung bình
- Tia UVC (180 nm÷280nm; 4.43÷12.4eV) hay gọi là tia UV xa.
Bản hướng dẫn này cũng cho biết, “các bức xạ có bước sóng từ 10nm đến 180nm đôi khi được coi là UV chân không hoặc tia UV đặc biệt”. Những bước sóng này bị chặn lại bởi bầu khí quyển, và chúng chỉ hoạt động và lan truyền trong chân không.
Một số nguồn nhân tạo đã được phát triển và sử dụng để tạo ra tia UV. Theo Hiệp hội Vật lý Sức khỏe Mỹ, “các nguồn nhân tạo bao gồm công cụ làm da rám nắng, ánh sáng đen, đèn tiệt trùng, đèn hơi thủy ngân, đèn halogen, đèn phóng điện cường độ cao, đèn huỳnh quang và nóng sáng, và một số loại tia laze khác”.
Một trong những cách thông dụng nhất để tạo ra tia UV là truyền dòng điện đi qua thủy ngân đang bốc hơi hoặc một số hơi ga khác. Cách này thường được sử dụng trong các dụng cụ làm rám nắng và dùng cho khử trùng bề mặt.
Chúng cũng được sử dụng trong ánh sáng đen để làm cho sơn huỳnh quang và thuốc nhuộm phát sáng. Đèn LED, laze và đèn hồ quang cũng được coi là những nguồn của UV với nhiều bước sóng khác nhau nhằm ứng dụng vào lĩnh vực công nghiệp, hóa học, y tế và ứng dụng cho mục đích nghiên cứu.
Trong các ống huỳnh quang dùng để chiếu sáng, “bức xạ cực tím với bước sóng 254nm được tạo ra cùng ánh sáng màu xanh phát ra khi dòng điện được truyền qua hơi thủy ngân. Bức xạ cực tím này không thể nhìn thấy bằng mắt thường nhưng chúng mang nhiều năng lượng hơn năng lượng phát ra từ ánh sáng nhìn thấy được. Năng lượng từ ánh sáng cực tím được hấp thụ với lớp Flo phía trong đèn huỳnh quang và phát lại chúng dưới dạng ánh sáng nhìn thấy được”.
Các ống tương tự không có lớp phủ Flo phát ra tia UV có thể sử dụng để khử trùng bề mặt, vì các hiệu ứng Ion hóa của tia UV có thể giết chết hầu hết các vi khuẩn.