Một số cách mà Hamas ban đầu tấn công Israel vào cuối tuần (7/10/2023) – hạ gục các tháp liên lạc bằng chất nổ tự chế, dù lượn qua biên giới và bắn hạ dân thường – đã phá hủy một trong những hệ thống phòng thủ mạnh nhất của Israel: Vòm Sắt (Iron Dome).
Được triển khai lần đầu tiên vào năm 2011, Vòm Sắt là một mạng lưới gồm các máy dò radar và bệ phóng tên lửa phối hợp với nhau để đánh chặn các tên lửa đang lao tới.
Hệ thống phòng thủ trị giá hàng tỷ đô la cực kỳ tinh vi này đã được tái phát triển liên tục kể từ khi thành lập vào đầu những năm 2000.
Dưới đây là cách nó hoạt động, ai tài trợ cho nó và tại sao chúng ta không thấy nó ở những nơi khác trên thế giới.
Vòm Sắt hoạt động thế nào?
Vòm Sắt là hệ thống phòng không di động được thiết kế để bảo vệ chống lại tên lửa tầm ngắn. Nó được hình thành vào đầu những năm 2000 và đi vào hoạt động vào năm 2011.
Tom Karako – giám đốc Dự án Phòng thủ Tên lửa tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết có ba phần giúp nó hoạt động.
Đầu tiên, đó là radar. Khi một tên lửa được phóng tới Israel, hệ thống sẽ phát hiện nó và thu thập dữ liệu về đường bay của nó.
Thứ hai, thông tin đó được gửi đến máy tính tính toán tên lửa sẽ đi đâu.
“Đối với tên lửa và pháo, đối với tên lửa đạn đạo, điều đó khá dễ đoán. Vì vậy, nếu bạn nhìn thấy thứ gì đó di chuyển trên một vòng cung cụ thể, bạn có thể biết nó sẽ đi đâu trong phần còn lại của quỹ đạo, bạn cũng biết nó sẽ kết thúc ở đâu”, Karako nói.
Thứ ba, nếu hệ thống tính toán rằng tên lửa sẽ hạ cánh xuống khu vực đông dân cư hoặc nơi có tầm quan trọng chiến lược, thì nó sẽ kích hoạt phần cuối cùng của hệ thống – bệ phóng – bắn các tên lửa đánh chặn Tamir để va chạm với tên lửa giữa không trung.
Karako giải thích: “Nếu một tên lửa đi chệch hướng và sắp hạ cánh xuống Sa mạc Negev, họ sẽ thả tên lửa đó đi”.
Hệ thống này rất đắt tiền – mỗi tên lửa mà nó phóng có giá khoảng 40.000 đến 50.000 USD – và Mỹ đã đổ hàng tỷ đô la vào việc phát triển và bảo trì hệ thống này
Điều gì đã xảy ra kể từ cuối tuần qua?
Theo quân đội Israel, hơn 5.000 quả tên lửa đã được phóng vào Israel kể từ khi các cuộc tấn công từ Hamas bắt đầu hôm thứ Bảy (7/10) và cho biết Vòm Sắt đã vô hiệu hóa thành công hầu hết chúng.
Trước đây, Lực lượng phòng vệ Israel IDF cho biết tỷ lệ thành công của Dome là khoảng 90-97% trong khả năng tìm kiếm và bảo vệ dân thường khỏi vũ khí tấn công.
Và như Karako giải thích, mục tiêu của Vòm Sắt không nhất thiết phải là sự hoàn hảo. Ông nói: “Đặc biệt, Vòm Sắt là điển hình cho tỷ lệ thành công cao ‘đủ tốt’.
Vòm Sắt đến từ đâu?
Việc phát triển Vòm Sắt bắt đầu ở Israel vào năm 2006, nhằm đối phó với cuộc xung đột giữa Israel và Hezbollah ở miền nam Lebanon.
Dự án được dẫn đầu bởi RAFAEL Advanced Defense Systems, một công ty quốc phòng nhà nước sẽ dành 5 năm tới để hoàn thiện công nghệ. Theo báo cáo của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội, Mỹ đã đầu tư gần 3 tỷ USD vào các bệ phóng, tên lửa đánh chặn và bảo trì sản xuất chung.
Và có khả năng sẽ có thêm viện trợ của Hoa Kỳ được đưa ra, với việc Tổng thống Joe Biden hôm thứ Ba 10/10/2023 cho biết rằng chính phủ liên bang đang “tăng cường hỗ trợ quân sự bổ sung, bao gồm đạn dược và tên lửa đánh chặn để bổ sung cho Vòm Sắt”.
Ngoài cam kết của Biden, một nhóm các nhà lập pháp Hoa Kỳ tại Hạ viện trong tuần này đã đưa ra một dự luật lưỡng đảng sẽ cấp thêm 2 tỷ USD để giúp củng cố Vòm Sắt.
Hạ nghị sĩ Josh Gottheimer, DN.J., cho biết động thái này sẽ “rất quan trọng trong việc tăng cường hỗ trợ an ninh của Mỹ cho hệ thống phòng thủ tên lửa của Israel, giúp cứu sống hàng triệu sinh mạng vô tội”.
Nó có được sử dụng ở những nơi khác như Ukraine không?
Một phần nhờ vào sự đầu tư và hợp tác với Israel trên Vòm Sắt, Mỹ có hai khẩu đội Vòm Sắt.
Chính phủ Ukraine đã đưa ra một số yêu cầu đối với các hệ thống phòng thủ do Israel sản xuất – bao gồm cả Vòm Sắt – kể từ khi Nga phát động chiến dịch vào tháng 2/2022.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy phát biểu trước Knesset Israel vào tháng 3/2022, tuyên bố: “Mọi người ở Israel đều biết rằng hệ thống phòng thủ tên lửa của các bạn là tốt nhất… và các bạn chắc chắn có thể giúp chúng tôi bảo vệ mạng sống của chúng tôi, mạng sống của người Ukraine, mạng sống của người Do Thái Ukraine”.
Tuy nhiên, vào tháng 6 năm nay, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết trong một cuộc phỏng vấn với The Wall Street Journal rằng Israel sẽ không chia sẻ công nghệ hoặc hiểu biết sâu sắc về hệ thống phòng thủ tên lửa của họ với Ukraine, với lý do lo ngại rằng, “Nếu hệ thống đó rơi vào tay Ukraine, vào tay Iran, thì hàng triệu người Israel sẽ không có khả năng tự vệ và gặp nguy hiểm”.
Nhưng Karako cho biết việc Israel độc quyền sử dụng công nghệ này có thể thay đổi.
“Có những quốc gia khác ở châu Âu và các nơi khác trên thế giới chắc chắn đang xem xét điều này… vì chi phí tương đối thấp hơn, khả năng sẵn có sớm hơn và thành tích đã được chứng minh”.
>> Vì sao Israel hứng chịu “thất bại tình báo” lớn nhất trong 50 năm?
