Tại sao Nga đánh Ukraine? Một quốc gia rộng lớn mà nghèo nhất châu Âu? năng lực quân sự kém dù dựa hơi phương Tây?
Đọc thêm: Tại sao Ukraine ghét Nga?
Tổng thống Nga Vladimir Putin sáng nay tuyên bố mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở miền đông Ukraine. Kiev đã ban bố tình trạng khẩn cấp và nhiều tiếng nổ đã xuất hiện. Bộ Quốc phòng Nga sau đó tuyên bố tấn công các mục tiêu quân sự của Ukraine.
Điện Kremlin tuyên bố chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine phải đạt các mục tiêu và sẽ kéo dài miễn còn cần thiết. Tổng thống Putin đã làm rõ điều ông cần từ Ukraine là tình trạng trung lập và không triển khai vũ khí tấn công.
Trước khi xảy ra chiến sự, Nga và Ukraine đã bất đồng về việc Ukraine gia nhập NATO và EU. Nga ngăn Ukraine gia nhập tổ chức quân sự do Mỹ cầm đầu này. Vì một khi Ukraine gia nhập NATO, NATO có thể triển khai căn cứ quân sự sát biên giới Nga, đe dọa an ninh Nga. Bên cạnh đó, NATO sẵn sàng can thiệp quân sự khi có một thành viên lâm chiến.
Ukraine đã chấp nhận điều kiện này. NATO cũng bày tỏ rõ không có ý định mời Ukraine gia nhập khối trong thời điểm này. Tuy nhiên, với Nga như thế chưa đủ. Nga yêu cầu NATO phải có văn bản giấy trắng mực đen cam kết không mở rộng thành viên sát biên giới Nga, cụ thể là kết nạp Ukraine. NATO đương nhiên là không đồng ý với yêu sách này.
Trong khi đó, chiến sự ở miền Đông Ukraine cụ thể là vùng Donbass gia tăng giữa quân chính phủ và phe ly khai. Phe ly khai là những người thân Nga, vùng này phần lớn người dân nói tiếng Nga, đã được Quốc hội Nga và Putin công nhận là hai quốc gia cộng hòa độc lập. Hai quốc gia tự nhận này đã gửi thư kêu gọi Nga hỗ trợ chống lại quân chính phủ Ukraine. Đáp lại, được sự đồng ý của Quốc hội Nga, Putin sáng nay 24/2/2022 đã ra lệnh chiến dịch quân sự đặc biệt trên đất Ukraine, đầu tiên là dùng tên lửa và pháo không kích các căn cứ quân sự của Ukraine, sau đó tiến quân vào quốc gia này. Ông Putin khẳng định không xâm chiếm Ukraine, chỉ là ngăn chặn chủ nghĩa phát xít đang trỗi dậy ở Ukraine và bài Nga, ảnh hưởng đến an ninh quốc gia của Nga.
Phải nói rằng, những năm gần đây, chính phủ Ukraine đã làm ngơ, nói thẳng ra là ủng hộ cho những hành động bài Nga cực đoan ở nước này. Bất kỳ ai bày tỏ thái độ thích Nga bị bỏ tù, bị bắt nạt trực tuyến, đe dọa, uy hiếp và kích động bạo lực đối với những người bày tỏ quan điểm tích cực về tiếng Nga hoặc bày tỏ quan điểm khác được coi là thân Nga. Những dấu ấn lịch sử thời Xô Viết trên đất Ukraine bị xóa sổ.
Nhưng đó có phải là nguyên nhân sâu xa khiến ông Putin ra lệnh Nga đánh Ukraine?
Theo các nhà bình luận phương Tây, Nga đánh Ukraine vì ông Putin thấy Nga đang bị đe dọa bởi sự trỗi dậy của Ukraine (thực chất là việc Ukraine muốn kết thân với NATO, EU).
Đầu tiên, có lẽ bởi Nga đang cảm thấy bị đe dọa bởi đà mở rộng của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và muốn vạch rõ “lằn ranh đỏ”.
Tháng 12 năm ngoái, Nga gửi một danh sách các yêu cầu an ninh cho Mỹ, kêu gọi NATO ngừng mở rộng về phía đông, chấm dứt hỗ trợ quân sự của phương Tây cho Ukraine và cấm triển khai tên lửa tầm trung ở châu Âu. Moskva đã đe dọa sử dụng vũ lực quân sự nếu các yêu cầu của họ không được đáp ứng.
Tại sao Nga đánh Ukraine? Các nhà phân tích khu vực cũng chỉ ra rằng Moskva cũng có thể lo ngại về tâm lý chống Nga phát triển ngày càng tăng tại Ukraine trong những năm gần đây, tạo ra mối đe dọa đối với ảnh hưởng của Nga lên các nước láng giềng cũng như ổn định nội bộ của chính Nga.
Putin là một sĩ quan tình báo ở Đông Đức khi Liên Xô tan rã. Trải nghiệm đó có thể đã hình thành nhận thức của ông về các mối đe dọa từ những xu hướng chống Nga tiềm tàng hay từ các phong trào đường phố, những cuộc biểu tình, theo Anne Applebaum, nhà sử học kiêm bình luận viên tại tạp chí Atlantic.
Khi Putin nhìn vào Ukraine, ông dường như thấy một đất nước mà Nga có mối quan hệ lịch sử và văn hóa lâu đời đang chuyển dịch ra ngoài phạm vi ảnh hưởng của Nga.
Trên thực tế, Putin có thể cũng lo ngại về ảnh hưởng của Ukraine đối với Nga, như Peter Dickinson từ chương trình Ukraine Alert thuộc Hội đồng Đại Tây Dương đã viết hồi tháng 12/2021.
Đối với một thế hệ các lãnh đạo Nga từng sống trong thời kỳ Liên Xô tan rã, “sự trỗi dậy của Ukraine ở châu Âu có vẻ đáng ngại”, Dickinson nhận xét.
Vì thế, Putin coi hành động can thiệp quân sự là một cơ hội để đưa Ukraine trở lại phạm vi ảnh hưởng của mình.
Giá năng lượng đang tăng trên khắp thế giới, đặc biệt ở châu Âu, nơi nhiều quốc gia phụ thuộc rất lớn vào khí đốt tự nhiên của Nga. Các nhà phân tích cho rằng các biện pháp trừng phạt chống lại Nga có thể gây ra một cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu tương đương quy mô cuộc khủng hoảng dầu mỏ những năm 1970. Đây là lý do tại sao Đức do dự khi tham gia vào nỗ lực trừng phạt Nga.
Moskva hiểu rõ rằng phương Tây đang bị ràng buộc ở một mức độ nào đó đối với Nga, vậy nên nếu mở một chiến dịch quân sự lúc này, thiệt hại mà Nga phải chịu sẽ được hạn chế.
Dù Mỹ và hàng loạt nước đã bắt đầu áp đặt những biện pháp trừng phạt đối với các ngân hàng và “giới tinh hoa” Nga, giới chức ở Washington đến nay vẫn chưa thể thống nhất về cách chính phủ nên phản ứng với những động thái tiếp theo của Moskva, bởi các lệnh trừng phạt cũng đi kèm với những hệ quả của riêng chúng, Matthew Pauly, phó giáo sư lịch sử tại Đại học bang Michigan, nhận định.
Cách hiệu quả nhất để nhắm vào Nga bằng các lệnh trừng phạt là cắt nguồn cung cấp dầu và khí đốt tự nhiên từ nước này cho phương Tây. Nhưng điều đó có thể khiến giá cả tăng cao và gây tổn thương hơn cho người tiêu dùng. Giá dầu đã chạm mức cao nhất trong 8 năm và là động lực chính của lạm phát. Nó đang gây ra nhiều thiệt hại về mặt chính trị và các lãnh đạo phương Tây sẽ khó lòng ban hành những quyết định cứng rắn hơn với Nga, bình luận viên Christine Romans từ CNN cho hay.
Tại sao Nga đánh Ukraine? Một yếu tố liên quan khác có thể là Nga đã nhận thấy rằng chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đang dồn mọi tập trung vào cuộc đối đầu với Trung Quốc, khiến Washington có ít dư địa hơn để chống lại Moskva.
Đọc thêm:
