Ngộ độc heroin là tình trạng sử dụng heroin quá liều, có thể dẫn đến tử vong. Vậy biểu hiện ngộ độc heroin thế nào? Có thuốc nào giải độc heroin?
Có khoảng 20 ma túy nhóm opioid, trong đó phổ biến nhất là heroin được sử dụng rộng rãi trên khắp thế giới. Tất cả các ma túy nhóm opioid khi vào cơ thể đều kích thích lên các thụ cảm thể morphin trên não gây ra các tác dụng rất đặc trưng, vì vậy các ma túy này đều có tác dụng giống nhau.
Nghiện opioid bao gồm một nhóm triệu chứng về cơ thể, hành vi và nhận thức do sử dụng lặp đi lặp lại ma túy opioid gây ra.
Lạm dụng opioid bao gồm các rối loạn do ma túy gây ra trong vòng 12 tháng nhưng chưa đủ nặng để trở thành nghiện ma túy.
Các rối loạn do ma túy opioid gây ra là: say, hội chứng cai, rối loạn giấc ngủ, mất chức năng tình dục. Sảng do ngộ độc ma túy rất hay gặp trong các khoa cấp cứu của các bệnh viện. Loạn thần do ma túy, rối loạn cảm xúc do ma túy cũng khá phổ biến khi ngừng sử dụng ma túy.
Các bệnh lây truyền do tiêm ma túy hay được nhắc đến là viêm gan B, C và đặc biệt là HIV/AIDS.
Một số ma túy tổng hợp như methadon, meperidin được dùng trong lâm sàng điều trị nghiện heroin (thay thế cho heroin). Các chất kháng ma túy bao gồm naloxon (narcan), naltrexon (revia), nalorphin, levallorphan và apomorphin.
Không thể xác định chính xác số người nghiện ma túy opioid vì người nghiện thường tìm cách che dấu tình trạng nghiện của mình. Người ta cho rằng số người nghiện thực tế có thể cao gấp 3-4 lần số người nghiện được quản lý.
Độ tuổi của người nghiện ngày càng “trẻ hóa”, khoảng 2/3 số người nghiện ma túy opioid là dưới 30 tuổi. Tuổi bình quân của người nghiện opioid là 24-25 tuổi. Ở các nước Âu-Mỹ, tỷ lệ nghiện ma túy opioid ở nam/nữ là 3/1 (nữ chiếm khoảng 25% số người nghiện), nhưng ở Việt Nam, nữ chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ số người nghiện (5% số người nghiện opioid). Đa số người nghiện ma túy opioid bị thất nghiệp.
Ma túy nhóm opioid chiếm tỷ lệ rất cao trong số các ma túy đang có mặt ở Việt Nam, trong đó heroin chiếm tỷ lệ cao nhất (khoảng 65%). Các ma tuý tổng hợp (amphetamin, methamphetamin) chỉ chiếm 25%, các chất ma tuý khác (cần sa, cocain…) là 10%. Hình thức sử dụng chủ yếu là tiêm tĩnh mạch (85%), hút, hít và uống chiếm tỷ lệ nhỏ (15%).
Ma túy nhóm opioid thường được sử dụng qua đường uống, đường hít, tiêm tĩnh mạch và tiêm dưới da. Opioid là ma túy dễ gây nghiện vì chúng gây khoái cảm mạnh. Triệu chứng này phối hợp với cảm giác tự tin, mất hết mọi buồn phiền, khô miệng, ngứa (đặc biệt là ở mũi) và đỏ mặt. Khoái cảm của opioid bắt đầu sau một giai đoạn an dịu. Ma túy opioid có thể gây ra cảm giác khó chịu, buồn nôn và nôn cho một số người, nhất là trong những lần đầu sử dụng.
Tác dụng trên cơ thể của opioid còn bao gồm: ức chế hô hấp, co đồng tử, co cơ trơn (cả cơ bàng quang và cơ túi mật), táo bón, thay đổi huyết áp, thay đổi nhịp tim và thân nhiệt.
Say ma túy
Say ma túy opioid các biến đổi hành vi và một số triệu chứng cơ thể đặc biệt do dùng ma túy opioid gây ra. Nhìn chung, các biểu hiện như cảm xúc không ổn định, vận động chậm chạm, mệt mỏi, nói líu ríu, rối loạn chú ý và trí nhớ xuất hiện sau khi dùng ma túy thì phải nghĩ đến say ma túy.
Quá liều ma túy opioid
Chết do quá liều ma túy là do opioid gây ức chế nghiêm trọng hệ hô hấp. Các triệu chứng của quá liều bao gồm đáp ứng chậm với các kích thích, hôn mê, thở chậm, giảm thân nhiệt, giảm huyết áp, chậm nhịp tim. Khi có tam chứng hôn mê, co đồng tử và ức chế hô hấp, bác sỹ cần phải chẩn đoán ngay là quá liều ma túy opioid; sau đó cần kiểm tra xem có các vết tiêm ở tay, chân, mắt cá, bẹn và thậm chí là cả ở dương vật.
Sảng do ngộ độc opioid
Sảng do ngộ độc opioid rất phổ biến khi dùng liều cao, hỗn hợp nhiều loại ma túy khác nhau, hoặc ở người sẵn có tổn thương não (ví dụ: động kinh…).
Các loại thuốc chữa ngộ độc heroin mới
Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ vừa chấp thuận loại thuốc (Naloxone hydrochloride) chữa quá liều heroin (hay ngộ độc opioids) dạng xịt mũi đầu tiên, là loại thuốc nhượng quyền sản xuất, biệt dược Narcan của hãng dược Teva Pharmaceuticals) có thể làm ngưng hay đảo ngược các triệu chứng ngộ độc heroin (Narcan® 2-mg và 4-mg).
FDA đã xem xét chấp thuận thuốc nhượng quyền này từ 6/2018. Thuốc chính hãng được chấp thuận từ 2015.
Naloxone dạng chích chỉ được dùng trong các cơ sở y tế, đặc biệt là tại các Phòng khám Methadone các quận huyện hiện nay.
Naloxone dạng xịt mũi không đòi hỏi quá chặt chẽ khi dùng. Có thể dùng cho cả trẻ em và người lớn, nằm ngửa khi xịt.
Từ 1999 đến 2017 nước Mỹ có tới hơn 400 ngàn người tử vong vì sử dụng quá liều các loại thuốc có thanh phần oipoids như fentanyl, oxycodone, hydrocodone và morphine cũng như do sử dụng heroin ở người nghiện.
Chúng ta có quy chế quản lý các loại thuốc trên rất chặt chẽ cho các đối tượng cần chăm sóc giảm nhẹ.
Đối với người nghiện tử vong do tiêm chích heroin quá liều có thể rất khó thống kê vì không được khai báo từ phía người thân và thường không xảy ra tại các cơ sở điều trị nghiện.
Buprenorphine cấy dưới da trong điều trị nghiện opioid
Cơ quan Y tế Châu Âu (European Medicines Agency = EMA) đã khuyến cáo chấp thuận sử dụng Buprenorphine dạng chip cấy dưới da (Sixmo, L. Molteni & C. dei Fratelli Alitti Società di Esercizio SpA) trong điều trị thay thế phụ thuộc opiod.
Thiết bị cấy buprenorphine (Sixmo) phóng thích nồng độ thấp trong thời gian 6 tháng ở người nghiện đòi hỏi liều không quá 8 mg / ngày ngậm dưới lưỡi.
Phương pháp cấy buprenorphine này có thể giúp người nghiện tuân thủ trong điều trị và giảm nguy cơ sử dụng quá liều hoặc tai biến sử dụng, nhất là đối với người nghiện trẻ tuổi.
Đây là kết quả của một nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng trên 626 bệnh nhân nghiện. Tác dụng phụ hay gặp là nhức đầu, táo bón và mất ngủ và một số phản ứng tại vị trí cấy thiết bị.
FDA Hoa Kỳ đã chấp thuận phương pháp cấy buprenorphine từ 2016 (Probuphine, Titan Pharmaceuticals/Braeburn Pharmaceuticals).
