Ngày 17/3/2023, Tòa án hình sự quốc tế (ICC) ra lệnh bắt tội phạm chiến tranh với Tổng thống Nga Putin, lập tức đã khiến rất nhiều người muốn biết Tòa hình sự quốc tế là gì? ai kiểm soát Tòa hình sự quốc tế?
Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) là một cơ quan tư pháp độc lập có thẩm quyền đối với những người bị buộc tội diệt chủng, tội ác chống lại loài người và tội ác chiến tranh. ICC không phải là một tổ chức của Liên Hợp Quốc.
TRụ sở đặt tại Hà Lan, nó được thành lập ngày 01/7/ 2002-ngày hiệp ước thành lập, Quy chế Roma về Tòa án Hình sự Quốc tế có hiệu lực. Năm 1998, 60 quốc gia đã ký Quy chế Rome sau khi nó được Liên Hợp Quốc mở để ký.
Nói một cách ngắn gọn, ICC được hiểu là Tòa án quốc tế thường trực được thành lập trên cơ sở hiệp ước – Quy chế Rome – để xem xét trách nhiệm hình sự của những cá nhân phạm các tội ác quốc tế nghiêm trọng nhất như tội diệt chủng, tội chống nhân loại, tội ác chiến tranh và tội xâm lược.
Hiện 123 quốc gia là các quốc gia thành viên của Quy chế Rome về Tòa án Hình sự Quốc tế. Trong số đó có 33 quốc gia châu Phi, 19 quốc gia châu Á-Thái Bình Dương, 18 quốc gia Đông Âu, 28 quốc gia Mỹ Latinh và Caribe, 25 quốc gia Tây Âu và các quốc gia khác.
Đáng lưu ý, Ấn Độ, Trung Quốc, Nga và cả Mỹ đều không phải là thành viên của ICC. Việt Nam cũng vậy.
Tại sao Mỹ không tham gia ICC?
Việc Hoa Kỳ tham gia vào chế độ hiệp ước ICC sẽ là vi hiến vì nó sẽ cho phép xét xử các công dân Hoa Kỳ về những tội phạm xảy ra trên đất Hoa Kỳ, những tội ác hoàn toàn thuộc thẩm quyền tư pháp của Hoa Kỳ.
ICC có quyền lực gì?
Theo Quy chế Rome, nhiệm vụ của mọi quốc gia là thực thi quyền tài phán hình sự của mình đối với những người chịu trách nhiệm về các tội phạm quốc tế. Tòa án Hình sự Quốc tế chỉ có thể can thiệp khi một Quốc gia không thể hoặc không muốn thực sự tiến hành điều tra và truy tố thủ phạm.
ICC đã từng kết án ai chưa?
31 trường hợp đã được xét xử. Các thẩm phán đã tuyên bố 10 bản án và 4 tuyên bố trắng án. Tòa án có 17 cuộc điều tra đang diễn ra đối với một số xung đột bạo lực nhất trên thế giới, chẳng hạn như Cộng hòa Dân chủ Congo, Cộng hòa Trung Phi, Georgia và Ukraine.
ICC có thể làm gì với Nga?
Với vai trò là “tòa án cuối cùng”, ICC có thể hỗ trợ hệ thống tư pháp hình sự của Ukraine, nhưng có ít nhất một giới hạn nổi bật đối với thẩm quyền của ICC. Theo Điều 15 bis của Quy chế Rome, ICC không có quyền tài phán đối với các công dân Nga về tội xâm lược. Nhưng ICC đã nghĩ ra tội khác với Tổng thống Nga Putin: ép trẻ em cùng chiến sự về Nga.
ICC có thể truy tố mọi người không?
Cơ quan này chỉ có thể truy tố các vụ án nếu hệ thống tư pháp quốc gia không tiến hành các thủ tục tố tụng hoặc khi họ yêu cầu làm như vậy nhưng trên thực tế không sẵn sàng hoặc không thể thực hiện các thủ tục đó một cách thực sự. Nguyên tắc cơ bản này được gọi là nguyên tắc bổ sung.
Ai điều hành Tòa án Hình sự Quốc tế?
Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) bao gồm 18 thẩm phán, được bầu với nhiệm kỳ 9 năm bởi Hội đồng các Quốc gia thành viên (ASP) của Quy chế Rome, cơ quan sáng lập của Tòa án. Họ không đủ điều kiện tái tranh cử.
Trung tâm giam giữ ICC nằm trong khu phức hợp nhà tù của Hà Lan ở Scheveningen – ngoại ô The Hague. Nó có chức năng giam giữ an toàn, đảm bảo và nhân đạo những người bị giam giữ dưới thẩm quyền của ICC.
ICC có áp dụng hình phạt tử hình không?
Phù hợp với các tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế, Tòa án Hình sự Quốc tế không có thẩm quyền áp dụng án tử hình. Tòa án có thể áp dụng các mức phạt tù dài hạn lên đến 30 năm hoặc chung thân khi được chứng minh bằng mức độ nghiêm trọng của vụ án.
