Đập hồ chứa nước Kakhovka nằm ở hạ lưu sông Dnepr thuộc vùng Kherson, Ukraine đã phát nổ và vỡ vào ngày 6/6/2023 khiến một số khu vực hạ lưu đang hứng chịu lũ lụt.
Sau đó, cả Nga và Ukraine đều cáo buộc nhau đánh bom con đập. Điều này khiến sự việc rơi vào tình trạng rối ren.
Con đập đã nổ tung như thế nào? Ai đã làm nó? Điều này giống như vụ nổ đường ống dẫn khí Nord Stream từ Nga đến châu Âu năm ngoái, đã trở thành một siêu bí mật khó giải mã thực sự.
Hôm nay tôi sẽ phân tích hai câu hỏi: Con đập bị nổ như thế nào? Nga hay Ukraine ai bị nghi ngờ nhiều hơn?
Để đưa ra kết luận chính xác hơn, cần phải hiểu tình hình của Nhà máy thủy điện Kakhovka.
Nhà máy điện là giai đoạn cuối cùng của sáu nhà máy thủy điện bậc thang trên sông Dnepr. Bắt đầu xây dựng vào năm 1956, nó bắc qua sông Dnepr. Con đập dài khoảng 3 km, cao 30 mét và có dung tích chứa 18 tỷ mét khối nước – chưa bằng một nửa Nhà máy điện Tam Hiệp nhưng nó là hồ chứa lớn nhất ở Ukraine.
Mục đích và chức năng chính của hồ chứa là:
Một là cấp nước, bù đắp cho sự thiếu hụt nước sản xuất và sinh hoạt ở các vùng Kherson và Zaporozhye.
Thứ hai là phát điện, là nguồn điện chính ở miền nam Ukraine vào thời điểm đó.
Thứ ba là trở thành nguồn cung cấp nước ngọt chính cho bán đảo Crimea. Đây là một trong những mục đích chính của Liên Xô lúc bấy giờ khi xây dựng Hồ chứa nước Kakhovka để giải quyết vấn đề thiếu nước ở Crimea. Do đó, bờ trái của đập Hồ chứa Kakhovka được sử dụng đặc biệt làm cửa lấy nước, và một con kênh được xây dựng đi qua khu vực bờ trái Kherson và sau đó dẫn đến Crimea qua Hành lang Yamiansk. Để đảm bảo tiến độ và quản lý tương lai của dự án này, nhà lãnh đạo Liên Xô khi đó là Nikita Khrushchev cũng đã chuyển giao Crimea từ Nga cho Ukraine. Đây cũng trở thành một trong những nguồn xung đột quan trọng nhất giữa hai quốc gia độc lập ngày nay sau khi Liên Xô tan rã.
Sau đó, chức năng của hồ chứa này đã được bổ sung: đó là vào năm 1977, Liên Xô bắt đầu xây dựng nhà máy điện hạt nhân chiến lược Zaporozhye, đây là nhà máy điện hạt nhân lớn nhất ở châu Âu và là nguồn cung cấp 25% điện năng của Ukraine. Nhà máy điện hạt nhân nằm trên một bán đảo có tên là Ankhed ở Zaporozhye trên bờ trái của Hồ chứa Kakhovka và nước được lấy từ Hồ chứa Kakhovka gần đó để làm mát lò phản ứng hạt nhân.
Bây giờ câu hỏi đầu tiên là: Làm thế nào mà đập Kakhovka bị nổ tung?
Bộ phận khẩn cấp của khu vực Kherson do Nga kiểm soát tuyên bố rằng quân đội Ukraine đã sử dụng tên lửa hành trình Storm Shadow để tấn công đập thủy điện Kakhovka. Còn Công ty Thủy điện Quốc gia Ukraine tuyên bố rằng trạm thủy điện Kakhovka “đã bị quân đội Nga phá hủy phòng máy bên trong và không thể phục hồi.” Người phát ngôn của chiến trường miền nam Ukraine cho biết: “Hồ chứa Kakhovka đã bị quân đội Nga cho nổ tung từ bên trong chứ không phải đạn pháo hay tên lửa từ bên ngoài”.
Các video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy một loạt vụ nổ mạnh ở đỉnh đập, sau đó là một số vụ nổ khác. Các video khác cho thấy sau khi đỉnh đập bị sập một phần, nước tràn qua đỉnh đập, sau đó bất kể vết nứt mở rộng ra sao, dòng nước ngày càng lớn hơn, các tòa nhà trên đập bắt đầu nghiêng và sụp đổ.
Vì vậy, câu hỏi bây giờ là: Đó là kết quả của một cuộc tấn công tên lửa hay một vụ nổ bên trong?
Về mặt lý thuyết, hiệu quả nổ mìn sẽ tốt hơn nếu vụ nổ được kích nổ từ các bộ phận trọng yếu dễ bị tổn thương bên trong thân đập. Với thân đập khổng lồ như vậy, hiệu quả của các cuộc tấn công bằng tên lửa thông thường là rất kém.
Tuy nhiên, theo video giám sát hiện trường vụ nổ vào thời điểm đó, đó là một loạt vụ nổ, vụ nổ dữ dội nhất rõ ràng là xảy ra ở phần trên của đập, ngọn lửa bắn lên trời.
Các chuyên gia công binh cho rằng nếu là nổ bên trong thì chất nổ sẽ được triển khai từ buồng máy bên trong hoặc trạm chuyển mạch của đập. Nhưng tình hình trên mặt đất không phù hợp với điều này. Phòng máy nằm ở phía dưới bờ trái của đập, việc nổ mìn bên trong khó có thể tạo ra ngọn lửa nổ lớn như vậy. Video giám sát tại chỗ cho thấy điểm nổ rõ ràng nằm ở phía trên của đập. Ngọn lửa bốc cao ngút trời, đồng thời sự sụp đổ của con đập cũng bắt đầu từ đỉnh thân đập, xuyên qua khe hở phía trên thân đập, sau đó vết nứt tiếp tục mở rộng dưới tác động của dòng nước.
Vì vậy, vỡ đập do nhiều đợt tấn công vào đỉnh thân đập bằng tên lửa tương đương lớn là kết luận sát với sự thật nhất.
