Công nghệ “cướp quyền tạo hóa” của các nhà khoa học Trung Quốc không chỉ tạo ra những em bé biến đổi gene mà còn có khả năng đem đến những chú lợn mini và mi nhon.
Nó thể hiện một chiến lược đầy tham vọng ở qui mô toàn cầu của Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ sinh học toàn cầu.
Cách tạo ra lợn biến đổi gene
Hai chú lợn biến đổi gene Bama có kích thước mini dễ thương và ngộ nghĩnh trình làng năm 2015. Nó chỉ nặng chừng 15kg khi trưởng thành, quá đủ tiêu chuẩn trở thành thú cưng cho nhiều người. “Cha đẻ” của chúng, Viện nghiên cứu hệ gene Bắc Kinh (BGI), tiết lộ Viện kế hoạch bán những chú lợn mini với giá 10.000 nhân dân tệ (tương đương 1.600 USD).
Khi đó, người mua sẽ có thể đặt mua những chú lợn xinh xắn với những loại màu sắc và kiểu lông khác nhau. BGI sẵn sàng đáp ứng yêu cầu bằng việc áp dụng công nghệ chỉnh sửa gene.
Để có được Bama theo ý muốn, nhóm nghiên cứu của BGI đã kết hợp với các nhà khoa học quốc tế như nhà gene học y sinh Lars Bolund, Jens Boch tại trường Đại học Martin Luther tại Halle-Wittenberg, Đức phát triển một kỹ thuật chỉnh sửa gene với tên gọi TALENs.
Họ lựa chọn giống lợn Bama, vốn chỉ nặng chừng 35 đến 50 kg khi trưởng thành. Để chúng trở nên nhỏ hơn, nhóm nghiên cứu BGI đã nhân giống các con lợn từ các tế bào của một phôi thai Bama có một trong số hai bản sao chép gene thụ thể hormone tăng trưởng (GHR) bị kỹ thuật TALENs làm cho bất hoạt. Khi thụ thể này không hoạt động, các tế bào sẽ không nhận được tín hiệu tăng trưởng trong suốt quá trình phát triển, kết quả là tạo ra những chú lợn mini.
Mối quan tâm tới lợn Bama của các nhà khoa học khác biệt so với người tò mò thông thường. TS. Hannah Brown của trường Đại học Adelaide (Úc) cho rằng, việc tạo ra chúng trước tiên là để nghiên cứu y học, còn bán như thú cưng chỉ là mục đích phụ.
Lợn phục vụ nghiên cứu y học
Từ trước đến nay, các nhà khoa học vẫn thường chủ yếu dùng chuột làm mô hình nghiên cứu bệnh tật nhưng chúng không thể hiện đầy đủ các triệu chứng vẫn có ở trên người bệnh và nhiều biện pháp điều trị trên loài gặm nhấm này không thể áp dụng trên người. So với chuột, lợn gần gũi hơn với người về mặt di truyền và sinh lý học. Vì thế, về lâu dài, việc thử nghiệm thành công trên lợn cũng giúp các nhà nghiên cứu có nhiều cơ hội hơn.
“Điều trị một bệnh di truyền cũng sẽ đòi hỏi chúng ta xác định được thông tin trong DNA bị lỗi, thay thế nó và về cơ bản, đó là những gì các nhà khoa học Trung Quốc đã thực hiện trên những con lợn này”, TS. Hannah Brown giải thích. Hiện nay y học thế giới đã biết có bao nhiêu gene hoặc bao nhiều phần của DNA liên qua đến các bệnh như u xơ nang – một loại rối loạn gene dẫn đến bệnh phổi, tụy, gan, thận, bệnh Huntington – bệnh di truyền do thoái hóa các tế bào thần kinh trong não bộ gây ra, các kỹ thuật chỉnh sửa gene sẽ giúp chúng ta loại bỏ những đoạn DNA có khả năng dẫn đến bệnh tật.
Một tiến triển như vậy đã tới vào tháng 5/2018. Một nhóm các nhà khoa học tại trường Đại học Tế Nam (Trung Quốc) và trường Emory (Mỹ) đã có công bố trên tạp chí Cell về việc sử dụng kỹ thuật CRISPR-Cas9 để đưa một đoạn gene với vùng lặp glutamine rất dài của người mắc bệnh Huntington vào các nguyên bào sợi của lợn, rồi chuyển các nhân tế bào soma vào phôi lợn, qua đó tạo ra con lợn đầu tiên trên thế giới mang bệnh này. Qua quan sát, họ nhận thấy chúng đã có một số triệu chứng như chậm chạp trong di chuyển, khó khăn về hô hấp – triệu chứng không xuất hiện trên chuột, đồng thời trong não chúng, vùng vân cũng bị thoái hóa tương tự như người mắc bệnh.
Đây là một bước tiến nhỏ để hướng đến giải quyết một vấn đề lớn hơn. Những con lợn mang bệnh Huntington sẽ được dùng để thử nghiệm các loại thuốc và tham gia các ca điều trị bằng tế bào gốc. Về lâu dài, các nhà khoa học hy vọng sẽ tìm được phương thức điều trị hữu hiệu cho các bệnh thần kinh của người do biến đổi gene gây ra.
BGI không nằm ngoài cuộc chạy đua tìm hiểu mô hình bệnh tật này. Yong Li cho biết, trên thực tế, lợn mini đã được chứng minh là hữu dụng trong nghiên cứu về tế bào gốc và hệ vi sinh vật đường ruột vì kích thước nhỏ gọn khiến họ có thể dễ dàng thay thế vi khuẩn trong đường ruột chúng. Họ sẽ còn dùng lợn mini để nghiên cứu về chứng bệnh Laron, một kiểu bệnh lùn do đột biến gene GHR trên người.
Những rào cản khó vượt qua
Tuy nhiên dù phục vụ cho mục tiêu nào thì tương lai của các con lợn chỉnh sửa gene vẫn mờ mịt. Về cơ bản thì vấn đề biến đổi gene (GMO) vẫn còn là nhạy cảm ở Trung Quốc, người dân tỏ vẻ không mặn mà với nó.
Không có trang nào trong số các tài liệu công khai của GBI nhắc đến lợn mini, điều đó có nghĩa là kế hoạch thương mại lợn mini của GBI vẫn chưa thể thực hiện được. “Chúng tôi không còn kế hoạch bán chúng nữa”, Yong Li, nhà khoa học thuộc GBI nói./.