Hoàng đế Nhật Bản Akihito thoái vị ngày 30/4/2019, trao ngôi lại cho hoàng tử Naruhito. Tại sao Nhật hoàng thoái vị? Lý do thực sự là gì?
Trong suốt triều đại Meiji (Minh Trị), có một điều chắc chắn rằng hoàng đế sẽ trị vì cho đến tận lúc chết. Tuy nhiên, những mối quan ngại về sức khỏe của ông khiến cho Nhật hoàng Akihito (Triều đại Chiêu Hoàng) thay đổi truyền thống.
Ở tuổi 82, Nhật hoàng Akihito đã ngụ ý rằng sức khỏe đi xuống của ông đứng sau quyết định ông thoái vị.
Trong triều đại của mình, Hoàng đế Nhật Bản Akihito, hiện 82 tuổi, đã làm những việc chưa từng có. Ông đã phát biểu trên truyền hình hai lần. Ông đã kết hôn với một “thường dân”, Michiko. Ông đã đi du lịch nước ngoài rộng rãi. Và ông đã công khai bày tỏ “cảm thấy mối quan hệ họ hàng nhất định” với Hàn Quốc, bằng cách thừa nhận mối quan hệ huyết thống từ mười lăm thế kỷ trước với nhà hoàng gia cũ của bán đảo bên cạnh. Không ai trên ngai vàng Hoa cúc từng rất khiêm tốn và đáng tin cậy như Nhật hoàng Akihito.
Giờ đây, Akihito, hoàng đế thứ 125 của Nhật Bản, một lần nữa khiến cả nước phải ngồi thẳng lưng và chú ý, khi ông xin phép thoái vị và sống những năm còn lại với ít nghĩa vụ chính thức hơn. Sức khỏe của ông rất yếu, và ông muốn bước xuống ngai vàng một cách duyên dáng, độc đáo như cách ông đã trị vì ngôi hoàng đế cho đến nay.
“Khi tôi nghĩ rằng mức độ tập thể dục của tôi đang giảm dần, tôi lo lắng rằng tôi khó có thể nhận nhiệm vụ là biểu tượng của đất nước”, ông nói trong bài phát biểu trên truyền hình thứ hai của mình hồi tuần trước (lần đầu tiên ông phát biểu trên truyền hình là 5 năm trước trong một thông điệp đoàn kết sau thảm họa sóng thần xảy ra tháng 3/ 2011).
Nhưng hơn cả sức khỏe, đó là một động thái của ông hướng về đẩy lùi phe cầm quyền ngày càng tăng của Đảng Dân chủ Tự do của Thủ tướng Shinzo Abe – một nhóm muốn khôi phục hiến pháp trước chiến tranh của Nhật Bản và khôi phục lại vị thế hoàng đế giống như thượng đế?
Nhật hoàng Hirohito (Chiêu Hòa), cha của đương kim Nhật hoàng Akihito, nắm giữ các quyền lực như giải tán quốc hội, ban hành các sắc lệnh và chỉ huy lực lượng vũ trang. Tuy nhiên, tất cả kết thúc với thất bại của Nhật trong Thế chiến II. Ngày 15/8/1945, Nhật hoàng Hirohito thông báo trên radio về việc Nhật đầu hàng vô điều kiện quân Đồng minh.
Một số người khi đó kêu gọi giải thể chế độ quân chủ. Tuy nhiên, tướng Mỹ Douglas MacArthur, người giám sát thời kỳ Mỹ chiếm đóng Nhật Bản 1945 – 1951, quyết định duy trì Ngai vàng Hoa cúc nhưng hạn chế rất nhiều quyền lực của Nhật hoàng, khiến vai trò của ông chỉ mang tính nghi lễ chứ không nắm thực quyền
Hiến pháp Nhật năm 1945 không công nhận vị thế hậu duệ thần thánh cũng như quyền lực chính trị trực tiếp của Nhật hoàng. Tuy nhiên, việc chủ trì lễ cầu nguyện cho mùa màng bội thu và quốc gia yên bình vẫn là một trong những trách nhiệm chính của ông.
Nhật hoàng Akihito lên ngôi vào năm 1989 sau khi cha ông qua đời. Theo các nhà sử học, Nhật hoàng Akihito đã có vai trò rất lớn trong việc xây dựng lại hình ảnh của hoàng gia và hoàng đế.
Akihito từ lâu đã được mô tả là “hoàng đế hòa bình” của Nhật Bản, trái ngược với người cha cay đắng của mình. Trong quá trình du lịch vòng quanh châu Á, Akihito đã nhiều lần bày tỏ sự cảm thông và cảm thông sâu sắc đối với các nạn nhân của các cuộc xâm lược thời chiến của Nhật Bản, ngay cả khi các chính trị gia nắm quyền lực tỏ ra hăng hái hơn. Thủ tướng Abe, mặt khác, là thủ tướng quân phiệt bất khuất nhất của Nhật Bản, và từ lâu ông đã thúc đẩy thay đổi Điều 9 của hiến pháp do Mỹ soạn thảo để ra lệnh Nhật Bản không xâm lược, và cho phép nước này tự bảo vệ mình.
Khi soạn thảo hiến pháp Nhật Bản, lực lượng chiếm đóng của Mỹ đã đảm bảo rằng mọi khuynh hướng quân sự trong tương lai của Nhật sẽ bị hạn chế bởi điều 9, trong đó Nhật Bản từ bỏ vĩnh viễn chiến tranh là một biện pháp giải quyết tranh chấp quốc tế.
Sửa đổi các điều khoản 9 trong Hiến pháp là một dự án rất gây tranh cãi và quyết tâm của ông Abe. Tuy nhiên, sự phản đối dự án luật này đã không đủ mạnh để ngăn chặn sự tái cử của ông Abe. Quay trở lại quyền lực chỉ trong tháng Tư này, Abe đã hứa hẹn sẽ đương đầu với điều 9, sau khi đã cho phép binh lính Nhật Bản (thường dành riêng cho tự vệ và bảo vệ công dân) tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình ở nước ngoài.
Nhưng cải cách hiến pháp ở Nhật Bản có thể mất nhiều thời gian hơn những nơi khác. Và việc Nhật hoàng thoái vị tất nhiên có thể làm phân tâm chương trình lập pháp của ông Abe về việc thay đổi hiến pháp. Cuối cùng, Abe không thể chuyển qua quốc hội một đề xuất sửa đổi hoặc hoàn toàn xóa bỏ điều 9 nếu không nhận được sự đồng thuận với các đảng chính phủ, các đảng đối lập và xem xét những gì công chúng sẽ chấp nhận. Điều này có thể mất một thời gian và quá trình thậm chí có thể kéo dài hơn cả sự tồn tại của chính quyền ông Abe.
