An Cung ngưu hoàng là một sản phẩm của nhà thuốc Đồng Nhân Đường ở Trung Quốc được quảng cáo là “thần dược” cứu sống người đột quỵ.
Giá An Cung ngưu hoàng rất đắt, giá từ hơn 1 triệu đồng/ viên, tùy theo nguồn gốc xuất xứ. An cung ngưu hoàng hoàn trên thị trường có nhiều loại, chất lượng cũng khác nhau. Ngay ở Trung Quốc cũng có nhiều cơ sở sản xuất và chất lượng là không giống nhau. Do thuốc nổi tiếng, giá trị lớn nên hàng giả, hàng kém chất lượng nhiều. Vì thế, người dân tránh mua hàng trôi nổi, không rõ nguồn gốc, và phải có nhãn phụ tiếng Việt.
Nhiều gia đình mua An Cung ngưu hoàng để dự trữ sẵn trong nhà để phòng khi bản thân hay người nhà bị tai biến mạch máu não thì có dùng ngay, mặc dù có thể họ không hiểu rõ về sản phẩm này, cả nguồn gốc, thành phần, tác dụng, cách sử dụng.
Bài thuốc An cung ngưu hoàng hoàn do Thái y Vạn Toàn (nhà Minh) nghiên cứu ra, chuyên dùng trong Hoàng cung. Đến đời nhà Thanh, bài thuốc này đã được Ngô Đường (Ngô Cúc Thông) gia giảm một số dược liệu theo đúng đơn thuốc Vạn Toàn, từ đó thuốc này được dùng trong dân gian.
An cung ngưu hoàng nguyên bản có thành phần gồm 11 vị là: chu sa 40g, hoàng cầm 40g, hoàng liên 40g, hùng hoàng 40g, mai phiến 10g, ngưu hoàng 40g, sơn chi 40g, tê giác 40g, trân châu 40g, uất kim 40g, xạ hương 10g, tán bột, luyện mật làm viên. Ngày nay, do sừng tê giác khan hiếm nên nó đã được thay bằng sừng trâu.
Các nghiên cứu cho biết: An cung ngưu hoàng hoàn có tác dụng trấn tĩnh và chống co giật, hồi tỉnh, giải nhiệt, chống viêm tiêu thũng, tác dụng đối với hệ tim mạch. Thuốc được dùng để thanh nhiệt, giải độc, khai khiếu, trấn kinh, an thần. Trị nhiệt nhập vào phần doanh, huyết, gây ra sốt cao co giật.
Trong thực tế, An cung ngưu hoàng hoàn được sử dụng để cấp cứu bệnh nhân đột quỵ, xuất huyết não, trong đó có nhiều trường hợp có kết quả tốt nên nhiều người tin dùng. Một số bệnh nhân tuy đã hôn mê, uống An cung ngưu hoàng hoàn đã tỉnh lại và dần bình phục. Tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp dù có dùng An cung ngưu hoàng cũng không qua khỏi. Như vậy, An cung ngưu hoàng hoàn không phải là thần dược chữa được mọi trường hợp đột quỵ nên không thể dùng cho tất cả các trường hợp đột quỵ hay tai biến mạch máu não.
Theo Đông y, người bị đột quỵ hay tai biến mạch máu não được gọi là trúng phong. Trúng phong được Đông y chia thành những thể bệnh khác nhau và mỗi thể bệnh phải dùng một bài thuốc thích hợp, mới có thể điều trị được. Có 2 thể bệnh lớn là trúng phong kinh lạc và trúng phong tạng phủ. Mỗi thể lớn lại được chia ra nhiều thể nhỏ. Chẳng hạn trúng phong tạng phủ được chia thành 2 thể là nhiệt bế hay dương bế và hàn bế. Chỉ riêng thể bệnh nhiệt bế mới dùng bài thuốc An cung ngưu hoàng hoàn.
Các chứng của thể nhiệt bế gồm: đột ngột bị hôn mê, 2 hàm răng cắn chặt, miệng mím chặt, 2 tay nắm chặt, thân mình và tứ chi co cứng; mặt đỏ, người nóng, thở thô, miệng hôi, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch huyền hoạt. Chỉ khi có bệnh nhân bị chứng bệnh với biểu hiện như thế mới dùng An cung ngưu hoàng hoàn. Các trường hợp khác nếu có dùng thì kết quả có thể không như mong đợi. Cần lưu ý là: khi sử dụng An cung ngưu hoàng hoàn phải kiêng các món ăn cay nóng hậu vị, để tránh trợ hỏa sinh đàm. Trong quá trình dùng thuốc nếu xuất hiện triệu chứng sợ rét, chân tay lạnh, sắc diện trắng nhợt, vã mồ hôi lạnh, mạch đập yếu… phải ngưng sử dụng thuốc ngay.
Bác sĩ Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, nhận xét nếu nhìn về thành phần, An Cung phần nào có thể làm giảm hiện tượng đông máu, tiêu đi các cục máu đông nhỏ. Tuy nhiên trong thực tế, khi bệnh nhân bị nhồi máu não hay nhồi máu cơ tim, bác sĩ phải sử dụng thuốc tiêm truyền trực tiếp vào mạch máu mà nhiều trường hợp không thể tan được cục máu đông nên phải dùng biện pháp cơ học là hút hoặc nong bằng bóng để khai thông dòng chảy. Hơn nữa, nếu tác dụng làm chậm quá trình đông máu của viên An Cung là có thật, sẽ là thảm họa cho các trường hợp bị xuất huyết đặc biệt trong chảy máu não.
Vì thế, An cung ngưu hoàng hoàn chống chỉ định cho các trường hợp tai biến mạch máu não, viêm não thể thoái chứng và thể chảy máu vào não thất của tai biến mạch máu não, người thể hàn, dương hư, tỳ vị hư hàn, phụ nữ có thai, người suy giảm chức năng gan, thận. Ngay cả với người bệnh nhồi máu não nếu dùng tùy tiện cũng có nguy cơ chảy máu bên trong vùng nhồi máu. Ở bệnh nhân xuyết huyết có thể khiến tình trạng xuất huyết nặng nề thêm.
GS.TS Nguyễn Văn Thông – Chủ tịch Hội Đội quỵ Việt Nam, Nguyên Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, BV Trung ương Quân đội 108 cũng cảnh báo, tuyệt đối không tự ý cho người đột quỵ uống An cung ngưu hoàng hoàn hoặc uống loại thuốc này để dự phòng đột quỵ. Trong quá trình điều trị, GS. Thông cho biết đã từng tiếp nhận bệnh nhân cấp cứu vì nhiễm độc thạch tín, thủy ngân sau khi uống An cung ngưu hoàng hoàn.
