Bé bị tiêu chảy do nắng nóng

Nhiều bé bị tiêu chảy do nắng nóng kèm theo nôn ói. Cha mẹ cần xác định đúng tình trạng của bé để có hướng xử lý kịp thời.

Ở trẻ em, hai bệnh thường gặp nhất là nhiễm khuẩn hô hấp và tiêu chảy. Tiêu chảy hay xảy ra trong mùa nắng nóng, khoảng 80% là trẻ dưới 2 tuổi.

Nguyên nhân trẻ dễ bị tiêu chảy trong mùa nắng nóng

Tiêu chảy trẻ em do 3 tác nhân siêu vi, vi trùng và độc tố. Siêu vi là nguyên nhân thường gặp nhất, nhất là rotavirus. Loại virus này thường gia tăng mạnh trong mùa lạnh khô, khoảng 1/3 trẻ dưới 2 tuổi mắc tối thiểu một lần. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng đột biến số trẻ đến khám vì tiêu chảy hiện nay.

Coli và shigella (lỵ) là hai nguyên nhân do vi trùng gây ra ở các nước đang phát triển như Việt Nam. Trẻ cũng dễ bị tiêu chảy bởi độc tố do vi trùng tạo ra, trong bệnh cảnh nhiễm độc thức ăn. Ngoài ra, một số tác nhân khác tuy ít gặp hơn nhưng cũng gây tiêu chảy ở trẻ như siêu vi adenovirus, norwalk virus…, các loại vi trùng camphylobacter, salmonella, vibrio cholerae (tả), amip E. histolytica, Gardia…

Con đường lây tiêu chảy:

– Tiêu chảy lây qua đường tiêu hóa. Sử dụng những thức ăn, nước uống nhiễm khuẩn, trẻ dễ dàng mắc bệnh.
– Bé dưới 2 tuổi, nhất là giai đoạn 6-11 tháng là tuổi mới ăn dặm, chỉ biết bò nên dễ tiếp xúc trực tiếp với nguồn bệnh sẵn có trên sàn nhà, trong khi những yếu tố bảo vệ từ sữa mẹ hầu như không còn sau 6 tháng.
– Trẻ bú bình sẽ khó vệ sinh bình sữa, nhất là núm vú bình, sữa bú không hết tạo điều kiện vi trùng dễ phát triển.
– Thức ăn dặm nếu để lâu trong nhiệt độ phòng làm vi trùng dễ phát triển, lên men nhất là khi trời nóng.
– Khả năng chống bệnh của trẻ sẽ yếu nếu suy dinh dưỡng, hoặc sức đề kháng sẽ giảm đi tạm thời sau khi mắc bệnh như bệnh sởi, phát ban siêu vi nặng…
– Ở bé dưới 5 tuổi dễ bị nhiều đợt nhiễm khuẩn hô hấp, phải sử dụng kháng sinh nhiều lần gây ra một tác dụng phụ thường gặp là tiêu chảy.
– Trẻ ở lứa tuổi nhà trẻ, mẫu giáo (2-5 tuổi) dễ thụ động lây lẫn nhau khi cùng chơi chung.
– Với bé lớn hơn, học cấp 1-2, tiêu chảy thường xuất hiện sau ăn uống những thức ăn không vệ sinh, không bảo quản tốt, biểu hiện của triệu chứng nhiễm độc thức ăn.

Nhận biết các bệnh tiêu chảy ở trẻ:

Bé có thật sự tiêu chảy?

Bé được xem là tiêu chảy khi đi cầu phân lỏng không đóng khuôn trên 3 lần một ngày. Như vậy trẻ đi ngoài phân sệt 1-2 lần mỗi ngày không sốt, không ói, vẫn chơi thường không phải tiêu chảy, cần theo dõi thêm.

Trẻ tiêu phân sệt vàng, có bọt, mỗi ngày 5-6 lần hoặc có khi 9-10 lần và giảm dần, ở những trẻ sơ sinh, nhũ nhi bú mẹ hoàn toàn, vẫn lên cân tốt, đó là tiêu lỏng sinh lý không cần điều trị.

Tiêu chảy phân có máu?

Với trường hợp tiêu chảy phân có máu, trẻ đã mắc bệnh lỵ.

Thời gian tiêu chảy bao lâu?

Tiêu chảy dưới 14 ngày (thường gặp) gọi là tiêu chảy cấp. Tiêu chảy từ 14 ngày trở lên gọi là tiêu chảy kéo dài

Tiêu chảy có mất nước không?

Bé có thể đã mất nước nếu có một trong các dấu hiệu khát nước, uống nước háo hức, mắt trũng, trẻ vật vã, kích thích, uống kém hoặc không thể uống, ngủ li bì, khó đánh thức.

Cần đưa trẻ đi bệnh viện ngay khi:

– Tiêu chảy kéo dài.
– Lỵ.
– Tiêu chảy có mất nước dù dưới hình thức nào (tiêu chảy cấp, tiêu chảy kéo dài, lỵ).
– Tiêu chảy chưa có dấu mất nước nhưng kèm theo các triệu chứng sốt trên 2 ngày, ói nhiều lần, quấy khóc bất thường, tiêu máu nhiều, phân nhiều nước, tiêu nhiều lần.

Khi nào có thể chăm sóc theo dõi ở nhà?

– Trẻ không có dấu hiệu mất nước.
– Không có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
– Tiêu chảy trong vòng 1-2 ngày.
– Bé vẫn chơi, vẫn ăn, uống tốt.

Cách chăm sóc trẻ bị tiêu chảy tại nhà

– Cần cho bé uống Oresol đúng cách. Trung bình 10 ml/kg cân nặng trẻ cho mỗi lần uống. Ví dụ, trẻ 2 tuổi, cân nặng 10 kg thì sau mỗi lần tiêu chảy cho uống 100 ml Oresol.
– Nên đút cho trẻ từng muỗng một, không bú bằng bình, uống nhiều bằng ly nếu bé dễ ói.
– Cần tiếp tục cho trẻ ăn uống bình thường. Bé dưới 6 tháng vẫn bú mẹ, nếu bú sữa ngoài phải thêm 100-200 ml nước chín mỗi ngày. Ăn nhiều bữa 6 lần mỗi ngày, chia nhỏ bữa ăn.
– Có thể dùng các loại nước thay thế khác như nước cháo muối, nước dừa muối, các loại nước trái cây tươi không thêm đường…

Một số điều nên tránh

– Không nên tự ý sử dụng những thuốc sau:

+ Thuốc cầm tiêu chảy: Imodium, paregoric…
+ Thuốc giảm đau: Buscopan, spasmaverin…
+ Thuốc tráng niêm mạc ruột: Kaolin, carbon…
+ Thuốc chống ói: Primperan dễ gây ngộ độc…
+ Kháng sinh.

– Không nên cho trẻ nhịn ăn uống, cũng không ép ăn uống quá nhiều, quá nhanh làm cho bé dễ ói.

– Đặc biệt cần lưu ý, Oresol chỉ dùng khi tiêu chảy, không thể dùng phòng ngừa tiêu chảy. Nếu lạm dụng sẽ dư muối trong cơ thể trẻ gây nguy cơ ngộ độc (co giật, hôn mê)

Phòng ngừa bệnh:

– Sử dụng nước uống sạch, chín.
– Rửa tay trước khi ăn, chế biến thức ăn, sau khi đi vệ sinh.
– Không nên ăn thức ăn nơi không bảo đảm vệ sinh.
– Nuôi trẻ bằng sữa mẹ sớm, đảm bảo đủ thời gian, tối thiểu 6 tháng.
– Cho trẻ ăn dặm đủ 4 nhóm chất tinh bột (gạo, bột…), protein (thịt, cá…), lipid (dầu ăn…), vitamin, chất xơ (rau, trái cây).
– Chủng ngừa đầy đủ.
– Tránh để trẻ mất nước. Cần uống oresol đúng cách, uống tăng cường đúng cách, không uống nước ngọt, trái cây đóng chai khi tiêu chảy.
– Phòng tránh suy dinh dưỡng sau tiêu chảy. Phải cho ăn thêm ít nhất một bữa mỗi ngày trong 2 tuần sau tiêu chảy, theo dõi cân nặng mỗi tháng.
– Không dùng kháng sinh bừa bãi trong những bệnh lý khác.

Tóm lại, trước tình trạng tiêu chảy ở trẻ, các bà mẹ cần nhớ, quan trọng nhất trong điều trị tiêu chảy là uống Oresol đúng cách, không phải thuốc. Cần nhanh chóng cho trẻ đi bệnh viện nếu đã mất nước. Chú ý tăng cường dinh dưỡng cho trẻ sau tiêu chảy để tránh suy dinh dưỡng.

Các câu hỏi liên quan

Trẻ bị tiêu chảy nên cho ăn gì?

Trẻ dưới 6 tháng tuổi đang bú mẹ

Tiếp tục cho bú bình thường và tăng số lần bú. Vì sữa mẹ vẫn được dung nạp rất tốt khi bị tiêu chảy, khi trẻ bú mẹ thì tiêu chảy ít hơn, nhanh khỏi hơn, do sữa mẹ có chứa đường Lactoza nên vẫn được hấp thu rất tốt khi bị tiêu chảy.

Nếu trẻ không có sữa mẹ thì cho trẻ ăn sữa bò hoặc sữa bột mà trước đó trẻ vẫn ăn những phải cho ăn từng ít một và ăn nhiều bữa trong ngày.

Nếu bú bình thì cần pha loãng hơn (giảm nửa lượng sữa, giữ nguyên lượng nước), cho ăn ít nhất 3 giờ một lần.

Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên

Ngoài bú sữa mẹ, nên cho ăn những thực phẩm dễ tiêu hoá như: Bột gạo, khoai tây, thịt gà, thịt lợn nạc, sữa chua, sữa đậu nành, cà rốt, chuối tiêu, hồng xiêm. Bữa ăn vẫn cần có chất béo để tăng thêm năng lượng khẩu phần, bạn nên thay mỡ bằng dầu ăn.

Trong thời gian này bạn chỉ nên cho bé ăn các loại thức ăn mềm, dễ tiêu hoá như cháo (cháo thịt gà băm nhỏ có tác dụng tốt trong quá trình điều trị tiêu chảy), súp, các món ninh, hầm nhừ, cơm nát.

Thức ăn cần nấu kỹ, cho ăn ngay sau khi nấu để đảm bảo vệ sinh giảm nguy cơ bội nhiễm, nếu phải cho trẻ ăn những thức ăn đã nấu sẵn thì cần phải đun lại trước khi cho ăn.

Khi chế biến thức ăn cho trẻ cần rửa tay sạch bằng xà phòng và đảm bảo vệ sinh. Bát, đũa, cốc, chén, muôi, thìa… sau khi rửa sạch bằng nước lã cần được nhúng vào nước đang đun sôi trước bữa ăn.

Nên cho trẻ ăn thêm quả chín, hoặc nước quả chín: Chuối, cam, xoài, hồng xiêm để tăng lượng kali. Táo ninh nhừ hay táo nướng sẽ giúp trẻ dễ tiêu hoá hơn.

Trẻ từ 10 tuổi trở lên

Nước cháo muối: dùng một nắm gạo, một nhúm muối và 6 bát ăn cơm nước sạch rồi đun nhừ, lọc qua rá, lấy nước cho trẻ uống dần.

Nước gạo rang muối: lấy 50 g gạo (một vốc tay) đem rang vàng, cho 6 bát nước đem nấu nhừ lọc qua rá cho 1 thìa cà phê muối ăn vào rồi cho trẻ uống dần.

Nước chuối, nước hồng xiêm: chuối hoặc hồng xiêm 5 quả xay hoặc nghiền nát với 1 lít nước sôi để nguội + 1 thìa cà phê gạt ngang muối ăn, cho trẻ uống dần.

Súp cà rốt muối: cà rốt 500 g, muối ăn một thìa cà phê gạt ngang, 8 thìa cà phê đường. Cà rốt nấu nhừ chà qua rá hoặc cho vào máy xay sinh tố xay nhừ, cho một nhúm muối đun sôi lại, cho trẻ uống dần.thuốc điều trị tiêu chảy cấp ở trẻ em.

Lưu ý bù nước cho trẻ

– Với trẻ bị tiêu chảy, ưu tiên số một là bù nước. Cứ sau mỗi lần đi tiêu, phải cho trẻ uống bù nước ngay. Loại nước thích hợp dành cho bé là nước dừa hay nước cháo loãng.
– Ngoài ra, cần pha hỗn hợp Oresol với đúng 1lít nước, cho uống dần dần. Nếu không mua được Oresol, có thể thay thế bằng cách pha một thìa cà phê (loại 5 cc) muối và 8 thìa cà phê đường cát trong 1 lít nước.
– Khi trẻ dùng sữa bò mà tình trạng tiêu chảy tăng lên thì thay bằng sữa không có lactoza như (Isomil, olac).

Bé bị tiêu chảy có nên uống sữa?

Không phải bất cứ trường hợp tiêu chảy nào cũng không được uống sữa. Trong những trường hợp trẻ chỉ ăn uống được rất ít, cha mẹ hoàn toàn có thể bổ sung sữa cho con. Tuy nhiên, khi bổ sung cần chú ý đến các biểu hiện của trẻ. Nếu thấy các dấu hiệu không dung nạp lactose như: nôn ói, tiêu chảy tăng lên, phân lỏng toàn nước có mùi chua hoặc có bọt, hậu môn đỏ… thì cần dừng lại. Lúc này, nếu vẫn muốn cho con sử dụng sữa, bạn có thể sử dụng loại sữa đặc biệt đã tách bỏ lactose (lactofree). Khi trẻ được uống sữa loại này, các triệu chứng trên giảm rõ rệt, tiêu chảy cầm, phân đặc và giảm độ chua, trẻ chịu ăn và mau chóng khỏi tiêu chảy.