Những điều cần biết về kinh nguyệt – một phần quan trọng trong cuộc đời của người phụ nữ từ tuổi dậy thì cho đến lúc về già.
Tuổi có kinh
Tuổi có kinh thường bắt đầu từ lúc 12, 13 tuổi. Có trường hợp sớm hơn hay muộn hơn. Ngày nay, chế độ dinh dưỡng cùng nhiều yếu tố khác khiến tuổi dậy thì sớm hơn. Cá biệt có những trường hợp thấy kinh lúc mới 8, 9 tuổi hoặc sớm hơn nữa.
Thấy kinh sớm quá cũng không tốt. Ngoài việc các bé chưa biết cách chăm sóc, bảo vệ mình, một số trường hợp (dù hiếm) có thể bị những khối u kích thích dậy thì sớm.
Vì sao có máu kinh?
Máu chảy ra từ nội mạc tử cung hay nói chính xác hơn là do sự bong lớp nông và có chu kỳ của nội mạc tử cung, là hệ quả của những thay đổi về hormone vào cuối chu kỳ kinh.
Lượng máu kinh
Lượng máu kinh chảy ra trong mỗi chu kỳ là khác nhau tùy từng phụ nữ và tùy từng tháng, dao động từ 5ml đến 25ml. Số ngày kéo dài chuẩn nhất từ lúc có kinh đến khi sạch kinh là 3, 4 ngày. Những trường hợp thiếu nữ chỉ 1, 2 là ngày sạch kinh hay kinh kéo dài hơn một tuần đều cần đi kiểm tra.
Tại sao máu kinh không đông?
Máu chảy ra rồi đọng dưới nội mạc tử cung. Ban đầu chúng đông lại, sau đó chừng một ngày, chất pasminogen trong máu sẽ làm tan cục máu đông, máu trở thành lỏng và chảy ra ngoài, vì thế bạn thấy máu kinh không đông.
Tại sao thỉnh thoảng vẫn có máu cục?
Đó là do những cục máu đông chưa đủ thời gian tan ra đã bị đẩy ra ngoài. Khi ấy bạn thấy bụng chướng và có những cơn đau bụng dưới rất rõ.
Chu kỳ kinh nguyệt
Chu kỳ kinh nguyệt tính từ lúc bắt đầu thấy kinh của chu kỳ này đến lúc bắt đầu của chu kỳ tiếp theo, chuẩn nhất là 28 ngày. Tuy nhiên, có những trường hợp sớm hơn (dưới 28 ngày, thậm chí mới 20 ngày đã bị), hay muộn hơn (trên 28 ngày), bị bế kinh (nhiều tháng liền không có kinh) hay bị rối loạn kinh nguyệt (lúc nhanh lúc chậm, không thể xác định được chu kỳ).
4 giai đoạn mỗi chu kỳ kinh
Giai đoạn đầu gọi là giai đoạn nang noãn. Trong giai đoạn này hormon estrogen được tiết ra với số lượng tăng dần; những hormon này làm cho lớp nội mạc tử cung dầy lên và số lượng các mạch máu cũng tăng lên. Cũng trong thời gian này, một noãn phát triển ở buồng trứng, đạt đến mức trưởng thành và được phóng ra. Giai đoạn này gọi là giai đoạn phóng noãn; noãn di chuyển trong vòi trứng (còn gọi là vòi Fallope), tiến về tử cung, nơi đã có những thay đổi để chuẩn bị đón noãn. Từ khi noãn được phóng ra, lượng hormon estrogen bắt đầu giảm dần trong cơ thể.
Giai đoạn 3 gọi là giai đoạn hoàng thể hay giai đoạn tiết ra hormon progesterone; có đặc trưng là thể vàng (phần vỏ của nang noãn sau khi noãn đã phóng ra) tiết ra một hormon khác là progesterone. Hormon này cũng có nhiệm vụ chuẩn bị tử cung để trứng làm tổ nếu như noãn được thụ tinh (đã kết hợp với tinh trùng).
Để giúp cho sự làm tổ của trứng, tử cung phải ứ máu, phát triển mô, có nhiều chất đường và protein… Nhưng nếu noãn không được thụ tinh trong những ngày đi qua vòi trứng thì chính hormon progesterone cũng bắt đầu giảm. Cuối cùng noãn không được thụ tinh sẽ tiêu tan và lớp nội mạc tử cung dầy lên sẽ bong ra. Toàn bộ chất liệu bong ra được gọi là máu kinh chảy ra ngoài, qua cổ tử cung và âm đạo.
Cho nên giai đoạn 4 là giai đoạn hành kinh.
Đau bụng kinh
Thường xảy ra trước và trong những ngày đầu hành kinh với biểu hiện có những cơn đau quặn ở bụng dưới. Nguyên nhân là do cơ tử cung co thắt để đẩy noãn không thụ tinh, những tế bào và máu của nội mạc ra ngoài (chính máu đó đã nuôi dưỡng noãn).
Khi bị đau bụng kinh nên vận động nhẹ, tắm hay chườm nóng nhằm giảm bớt sự co bóp hoặc có thể ăn nhẹ, uống nước gừng. Một số trường hợp bị đau bụng kinh khủng khiếp, đau kéo dài trên 3 năm thì nên đi khám bác sĩ vì có thể là biểu hiện của bệnh lý.
Tại sao có người đau nhiều, người đau ít?
Prostaglandin tiết ra thì phải có kẻ tiếp nhận. Những kẻ tiếp nhận ấy được gọi là chất cảm thụ đặc hiệu (receptor). Mức độ hoạt động của những chất cảm thụ đặc hiệu ở mỗi người khác nhau. Có người chúng rất khoái chí thì cái đau dữ dội. Ở người khác chất tiếp nhận hững hờ thì chỉ đau nhâm nhẩm mà thôi.
Kinh nguyệt không đều
Kinh nguyệt của bạn không theo một chu kỳ nhất định, có thể đến sớm, đến muộn hoặc thậm chí là vô kinh.
Kinh nguyệt không đều thường gặp ở những bạn gái độ tuổi dậy thì do nội tiết tố, hoạt động của buồng trứng chưa ổn. Tuy nhiên, nó chỉ xuất hiện trong 2-3 năm đầu hành kinh.
Ở các chị em trong độ tuổi sinh sản, kinh nguyệt không đều mà kéo dài nhiều ngày thì có thể là dấu hiệu các bệnh phụ khoa như: Viêm cổ tử cung, viêm nội mạc tử cung, u xơ tử cung, u nang buồng trứng… Các bệnh này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như khả năng sinh sản của chị em phụ nữ.
Các hình thức của kinh nguyệt không đều
- – Kinh sớm: Kinh nguyệt có thể đến sớm 3 ngày, có khi 7 ngày hoặc thậm chí kinh nguyệt diễn ra 2 lần/tháng.
- – Chậm kinh: Thông thường nữ giới hay bị trễ kinh 3-4 ngày, nhưng nếu chậm kinh 10 ngày mà trước đó có hoạt động quan hệ tình dục thì nên nghĩ đến việc có thai.
- – Rong kinh: Kinh nguyệt kéo dài > 7 ngày. Lượng máu được tống ra ngoài nhiều hay ít tùy theo nguyên nhân.
- – Kinh thưa: Nghĩa là bạn chậm kinh 2 tháng, 3 tháng hay khoảng cách chu kỳ kinh nguyệt cách nhau 5 tháng.
- – Vô kinh: Nghĩa là bạn không có kinh trên 6 tháng hoặc 1 năm.
Không thấy ra kinh có đáng lo ngại không?
Không thấy ra kinh (còn gọi là bặt kinh) có nhiều nguyên nhân nhưng trước hết cần nghĩ đến có thai. Khi còn trẻ và mới bắt đầu có kinh thì các chu kỳ kinh có thể không đều; điều đó là bình thường vì những chu kỳ kinh này hãy còn là những chu kỳ không phóng noãn do chức năng sinh lý để kiểm soát hormon chưa hoàn toàn trưởng thành.
Thời kỳ này có thể kéo dài trong 2 năm. Sau tuổi 45-50, nếu mất kinh đến 2 năm cần nghĩ đến mãn kinh. Nguyên nhân vô kinh có thể là bất thường ở nội mạc tử cung cho đến sang chấn tâm lý quan trọng hoặc do dùng một số thuốc, bị chứng chán ăn…Tốt hơn là nên hỏi ý kiến thầy thuốc.
Có thai có còn ra kinh không?
Không; phụ nữ có thai có thể bị ra máu; không gọi là ra kinh và cần gặp thầy thuốc vì có thể báo hiệu sự bất thường ở thai hay ở nhau.
Quan hệ tình dục trong những ngày có kinh
Lúc phụ nữ thấy kinh thường mang cảm giác bất tiện, khó chịu, sợ bẩn sẽ làm phụ nữ ngại/sợ quan hệ hơn là cảm giác thích thú.
Thêm vào đó, việc quan hệ tình dục vào ngày đèn đỏ cũng không “an toàn” như nhiều người vẫn nghĩ. Bởi lẽ, ở một số phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt không đều chỉ 14 ngày và phóng noãn ngay cả khi hành kinh nên có thể thụ thai.
Quan hệ trong ngày này cũng dễ bị vi khuẩn xâm nhập, dễ mắc các bệnh lây lan qua đường tình dục hơn.
